Với kỳ vọng về việc Nhật Bản tăng lãi suất, liệu Bitcoin có giảm mạnh không?

bản tóm tắt

Kỳ vọng gần đây của thị trường về việc Nhật Bản tăng lãi suất đã tăng lên, khiến đồng yên mạnh lên, những thay đổi trong thanh khoản toàn cầu và sự biến động trên thị trường tiền điện tử trở thành những điểm thảo luận trọng tâm mới. Trong thập kỷ qua, Nhật Bản đã chuyển đổi từ chính sách tiền tệ cực kỳ lỏng lẻo sang bình thường hóa dần dần, với mỗi bước ngoặt chính sách đều đi kèm với việc phân bổ lại các quỹ toàn cầu. Đồng yên tăng giá không chỉ báo hiệu sự thu hẹp trong các giao dịch chênh lệch lãi suất mà còn cho thấy khả năng biến động ngắn hạn, tái cân bằng thanh khoản và sự giảm tạm thời trong khẩu vị rủi ro trên thị trường tiền điện tử. Đồng thời, thị trường tiền điện tử đang trong giai đoạn chuyển tiếp của một chu kỳ mới, khiến nó dễ bị ảnh hưởng bởi các sự kiện kinh tế vĩ mô khuếch đại và gây ra những biến động cảm xúc. Chính sách về đồng yên một lần nữa trở thành một phần của câu chuyện tiền điện tử, với tác động của nó thể hiện chủ yếu ở những thay đổi trong cấu trúc thanh khoản và khẩu vị rủi ro.

1. Bối cảnh sự kiện và phản ứng của thị trường

Đầu tháng 12, các động thái chính sách của Ngân hàng Nhật Bản (BoJ) đã trở thành tâm điểm chú ý toàn cầu. Sau nhiều năm áp dụng chính sách tiền tệ siêu nới lỏng, Thống đốc Ngân hàng Nhật Bản (BoJ) Kazuo Ueda đã công khai tuyên bố rằng ngân hàng sẽ "nghiêm túc đánh giá liệu có nên tăng lãi suất hay không" tại cuộc họp tháng 12. Mặc dù bản thân tuyên bố này không quá gay gắt, nhưng trong bối cảnh BoJ duy trì lãi suất âm dài hạn và những phát ngôn thận trọng, nó cho thấy một sự thay đổi chính sách tiềm năng. Thị trường nhanh chóng điều chỉnh kỳ vọng: khả năng tăng lãi suất tăng vọt từ khoảng 30% lên hơn 70%, đồng yên mạnh lên, và lợi suất trái phiếu chính phủ Nhật Bản tăng đáng kể.

Lý do dẫn đến sự thay đổi chính sách này rất rõ ràng. Giá cả tại Nhật Bản liên tục vượt quá dự kiến của ngân hàng trung ương, đặc biệt là do chi phí nhập khẩu năng lượng và thực phẩm tăng cao, khiến cuộc sống hàng ngày ngày càng chịu áp lực về giá. Đồng thời, tiền lương tại Nhật Bản cũng tăng đều đặn, giúp nền kinh tế có khả năng chống chịu tốt hơn với các đợt tăng lãi suất vừa phải so với trước đây. Cùng với các biện pháp kích thích kinh tế liên tục của chính phủ và chi tiêu tài khóa liên tục ở mức cao, các chính sách phi truyền thống như "lãi suất bằng 0 hoặc thậm chí âm" đang ngày càng trở nên không phù hợp. Điều này khiến thị trường tin rằng kỷ nguyên nới lỏng định lượng dài hạn của Nhật Bản có thể sắp kết thúc.

Tín hiệu chính sách này nhanh chóng lan rộng ra thị trường toàn cầu. Phản ứng đầu tiên là tỷ giá hối đoái và thị trường trái phiếu, với đồng yên tăng giá và lợi suất trái phiếu chính phủ Nhật Bản tăng. Sau đó, các tài sản rủi ro nhìn chung chịu áp lực: thị trường chứng khoán ở khu vực Châu Á - Thái Bình Dương, Châu Âu và Hoa Kỳ lần lượt giảm điểm. Trong số tất cả các loại tài sản, thị trường tiền điện tử phản ứng nhạy cảm nhất, với các tài sản lớn như BTC và ETH giảm giá ngắn hạn, biến động gia tăng và tâm lý thị trường trở nên thận trọng hơn trong ngắn hạn.

Việc Nhật Bản có tăng lãi suất hay không không chỉ là vấn đề của nền kinh tế quốc gia mà còn là biến số quan trọng ảnh hưởng đến chi phí tài trợ toàn cầu và kỳ vọng thanh khoản, với tác động được khuếch đại đáng kể ở cấp độ tài sản rủi ro.

2. Liên kết kinh tế vĩ mô: Việc tăng lãi suất đồng yên ngụ ý sự định giá lại toàn cầu như thế nào?

Nếu Nhật Bản thực sự tăng lãi suất vào tháng 12, đây sẽ là một bước ngoặt quan trọng đối với hệ thống kinh tế vĩ mô toàn cầu. Thời gian dài duy trì lãi suất bằng 0 đã biến đồng yên trở thành đồng tiền tài trợ chi phí thấp lớn nhất, với nhiều tổ chức sử dụng đồng tiền này để phân bổ vào các tài sản có lợi suất cao trên toàn cầu, chẳng hạn như trái phiếu kho bạc Mỹ, cổ phiếu công nghệ, tài sản thị trường mới nổi và tài sản tiền điện tử. Việc tăng lãi suất đồng nghĩa với việc chuỗi lợi nhuận này sẽ phải đối mặt với áp lực định giá lại.

Khi đồng yên mạnh lên hoặc chi phí tài chính tăng, các giao dịch chênh lệch lãi suất liên quan phải được tháo gỡ. Vốn sẽ được rút khỏi các tài sản ở nước ngoài, đầu tiên là bán các tài sản thanh khoản cao nhất (tài sản tiền điện tử thường nằm trong số các lựa chọn hàng đầu), sau đó chuyển đổi chúng trở lại đồng yên, dẫn đến sự thu hẹp thanh khoản xuyên biên giới. Đồng thời, nếu lợi suất trái phiếu chính phủ Nhật Bản tăng lên mức tương đối hấp dẫn, một số quỹ có thể ngừng "chảy ra tìm kiếm lợi nhuận" và thay vào đó chảy ngược trở lại thị trường trong nước, qua đó kìm hãm định giá của các tài sản truyền thống như trái phiếu Mỹ, trái phiếu châu Âu và cổ phiếu công nghệ.

Hơn nữa, sự thay đổi này diễn ra trong bối cảnh chính sách tiền tệ toàn cầu đang có sự phân kỳ hiếm hoi: thị trường dự đoán Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) sẽ cắt giảm lãi suất trong giai đoạn 2025-2026, trong khi Nhật Bản có thể tăng lãi suất theo hướng ngược lại. Sự mất cân bằng chính sách này chắc chắn sẽ làm trầm trọng thêm biến động tỷ giá hối đoái, hạn chế các cơ hội giao dịch chênh lệch lãi suất (carry trade) và khuếch đại những biến động ngắn hạn của tài sản toàn cầu. Là loại tài sản nhạy cảm nhất với kỳ vọng lãi suất và biến động thanh khoản, thị trường tiền điện tử thường là nơi đầu tiên trải qua biến động và phản ứng dữ dội nhất. Việc Nhật Bản tăng lãi suất không phải là một sự kiện mang tính khu vực, mà là một biến số hệ thống có thể định hình lại chi phí vốn toàn cầu và cấu trúc định giá tài sản.

3. Tổng quan lịch sử: "Sự cộng hưởng" giữa chính sách tiền tệ Nhật Bản và chu kỳ thị trường tiền điện tử

Quan sát chính sách tiền tệ của Nhật Bản trong thập kỷ qua trong bối cảnh thanh khoản toàn cầu và chu kỳ thị trường tiền điện tử cho thấy một sự cộng hưởng cấu trúc thú vị: mặc dù thị trường tăng giá và giảm giá của thị trường tiền điện tử không do đồng yên chi phối trực tiếp, nhưng chủ đề cốt lõi của chúng luôn xoay quanh thanh khoản toàn cầu và là một nguồn thanh khoản toàn cầu quan trọng, việc thắt chặt hoặc nới lỏng chính sách của Nhật Bản thường trở thành một tín hiệu chu kỳ tiềm ẩn cho thị trường tiền điện tử.

Trong kỷ nguyên chính sách tiền tệ siêu nới lỏng (2013–2021), đồng yên Nhật đã trở thành "động cơ ngầm" cho các tài sản rủi ro toàn cầu. Bắt đầu từ năm 2013, Nhật Bản đã triển khai QQE (nới lỏng định lượng và định tính, tức là mua trái phiếu chính phủ và tài sản rủi ro quy mô lớn, bơm tiền vào thị trường). Sau đó, vào năm 2016, nước này tiếp tục áp dụng lãi suất âm và YCC (kiểm soát đường cong lợi suất, tức là một khuôn khổ chính sách cố định lãi suất dài hạn ở mức thấp một cách giả tạo). Sự kết hợp này trực tiếp thúc đẩy dòng vốn lớn của Nhật Bản chảy ra nước ngoài để tìm kiếm lợi nhuận cao hơn. Giai đoạn này trùng với hai thị trường tăng giá hoàn toàn của Bitcoin , từ hàng trăm đô la lên 60.000 đô la (2013–2017, 2020–2021). Không chỉ riêng Nhật Bản đã đẩy giá Bitcoin lên cao; thay vào đó, sự mở rộng của vốn toàn cầu và sự thịnh vượng của chuỗi chênh lệch giá đồng yên đã khiến các tài sản có tính biến động cao trở thành những người hưởng lợi đáng kể nhất.

Trong giai đoạn 2022–2023, sự kết hợp giữa việc nới lỏng chính sách và các sự kiện rủi ro đã gây ra một thị trường giá xuống cho tiền điện tử. Trong giai đoạn này, Nhật Bản bắt đầu nới lỏng đường cong lợi suất (YCC), khiến đồng yên mất giá mạnh. Cục Dự trữ Liên bang bước vào chu kỳ tăng lãi suất nhanh nhất trong lịch sử, thắt chặt các chuỗi tài chính toàn cầu. Đồng thời, một cuộc khủng hoảng tín dụng nổ ra trong ngành tiền điện tử, với sự sụp đổ của UST và FTX, đẩy BTC và các tài sản chính thống khác vào một thị trường giá xuống sâu. Mặc dù nguyên nhân ban đầu cho sự suy giảm tiền điện tử là nội tại trong ngành, nhưng việc thắt chặt thanh khoản ở cấp độ vĩ mô và cơ cấu giao dịch chênh lệch lãi suất bất ổn đã đặt nền móng cho thị trường giá xuống.

Năm 2024, Nhật Bản chính thức thoát khỏi lãi suất âm và tăng lãi suất lần đầu tiên sau 17 năm, mở ra một giai đoạn phát triển mới cho thị trường tiền điện tử. Trong giai đoạn này, cơ cấu giao dịch chênh lệch lãi suất toàn cầu đã được định giá lại, và thị trường tiền điện tử đã thể hiện phản ứng hai giai đoạn: "áp lực ngắn hạn và sức mạnh trung hạn": trong ngắn hạn, sự thu hẹp của các quỹ dẫn đến nhiều lần giảm khẩu vị rủi ro; trong trung và dài hạn, những bất ổn kinh tế vĩ mô thực sự đã củng cố đặc tính "phòng ngừa rủi ro quốc gia" của Bitcoin. Ví dụ, trong giai đoạn 2024–2025, nhiều kỳ vọng về việc Nhật Bản tăng lãi suất đã đi kèm với: BTC giảm ngắn hạn, sau đó phục hồi, thậm chí đạt mức cao mới; rất giống với giai đoạn biến động chính sách của Cục Dự trữ Liên bang vào năm 2020.

Nhìn lại quá trình phát triển trong thập kỷ qua , thị trường tiền điện tử không chỉ đơn thuần "theo dõi sự tăng giảm của đồng yên", mà còn chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố, bao gồm chính sách về đồng yên, môi trường lãi suất toàn cầu, cơ cấu chênh lệch lãi suất (carry trade), và những thay đổi về chi phí huy động vốn. Khi đồng yên nới lỏng, các quỹ chênh lệch lãi suất toàn cầu mở rộng, tài sản rủi ro phát triển mạnh, và tiền điện tử có nhiều khả năng trải qua một đợt tăng giá; khi đồng yên thắt chặt, chuỗi huy động vốn bị thu hẹp, các giao dịch chênh lệch lãi suất buộc phải được gỡ bỏ, và tiền điện tử thường là đối tượng đầu tiên bị ảnh hưởng; và trong giai đoạn bất ổn chính sách và biến động tỷ giá hối đoái gia tăng, nhu cầu trú ẩn an toàn vốn có của Bitcoin càng được khuếch đại.

4. Tác động tiềm tàng của việc tăng lãi suất đồng yên lên thị trường tiền điện tử

Khi Nhật Bản bước vào giai đoạn thảo luận về việc tăng lãi suất, câu hỏi "biến động của đồng yên ảnh hưởng đến thanh khoản toàn cầu như thế nào" đã trở thành tâm điểm của thị trường và tài sản tiền điện tử thường là lĩnh vực nhạy cảm nhất và phản ứng nhanh nhất trong sự thay đổi kinh tế vĩ mô này.

Các cú sốc ngắn hạn: Sự co thắt thanh khoản đồng bộ và việc tháo gỡ giao dịch chênh lệch lãi suất (carry trade) sẽ tác động chủ yếu đến tiền điện tử. Nếu Nhật Bản tăng lãi suất hoặc đồng yên mạnh lên đáng kể, các giao dịch chênh lệch lãi suất toàn cầu liên quan đến đồng yên sẽ cần phải giảm theo, buộc phải thanh lý nhiều vị thế "vay yên để mua tài sản rủi ro". Do tính thanh khoản cao và chi phí tái cân bằng thấp của tài sản tiền điện tử, chúng thường nằm trong số những loại tài sản đầu tiên bị thanh lý. Ngay cả khi các yếu tố cơ bản của ngành vẫn ổn định, thị trường vẫn có thể trải qua một giai đoạn điều chỉnh. Áp lực ngắn hạn này chủ yếu xuất phát từ các yếu tố kinh tế vĩ mô bên ngoài hơn là các vấn đề nội tại của ngành.

Tái cân bằng trung hạn: Tính chất phòng ngừa rủi ro của Bitcoin được củng cố. Theo lịch sử, bất cứ khi nào bất ổn kinh tế vĩ mô toàn cầu gia tăng, tỷ giá hối đoái biến động đáng kể, hoặc rủi ro quốc gia được đánh giá lại, vị thế "tài sản siêu quốc gia" của BTC có xu hướng trở nên nổi bật hơn. Các quỹ thường trải qua quá trình giảm đòn bẩy trước, sau đó mới chảy trở lại vào các tài sản có tính thanh khoản cao, có thể chuyển nhượng toàn cầu. Do đó, trong quá trình chuyển đổi chính sách, Bitcoin thường thể hiện xu hướng hai giai đoạn "đầu tiên giảm, sau đó mạnh lên": giai đoạn đầu tiên bị ảnh hưởng, và giai đoạn thứ hai tương đối ổn định hoặc thậm chí mạnh lên.

Những thay đổi về cơ cấu dài hạn: Vốn trong nước và cải cách quy định tại Nhật Bản tạo ra những cơ hội tăng trưởng mới. Đồng yên tăng giá không chỉ tạo áp lực mà còn giảm chi phí phân bổ cho các nhà đầu tư Nhật Bản vào tài sản định giá bằng đô la (bao gồm cả tài sản tiền điện tử). Cùng với những cải thiện gần đây về quy định Web3 của Nhật Bản, cải cách thuế và nới lỏng chính sách nắm giữ doanh nghiệp, sự tham gia của các tổ chức trong nước và các quỹ tuân thủ đang liên tục tăng lên. Với môi trường thể chế được cải thiện, Nhật Bản có tiềm năng trở thành nguồn vốn tiền điện tử mới ở châu Á, mang lại tăng trưởng mới.

Việc Ngân hàng Nhật Bản cuối cùng có tăng lãi suất hay không sẽ có những tác động khác nhau, nhưng hướng đi sẽ vẫn tương tự: Nếu việc tăng lãi suất được chính thức thực hiện, thanh khoản toàn cầu sẽ được định giá lại, gây áp lực ngắn hạn lên thị trường tiền điện tử, nhưng triển vọng phòng ngừa rủi ro vĩ mô của Bitcoin có thể được củng cố hơn nữa; nếu việc tăng lãi suất bị trì hoãn, khẩu vị rủi ro ngắn hạn có thể phục hồi, nhưng việc bình thường hóa chính sách cuối cùng sẽ đến, và biến động sẽ chỉ bị trì hoãn. Đối với các nhà đầu tư tiền điện tử, điều quan trọng không phải là đặt cược vào một kết quả duy nhất, mà là xác định các cơ hội mang tính cấu trúc trong bối cảnh biến động, bao gồm giá trị phân bổ trung hạn của BTC, tiềm năng tăng trưởng của các quỹ nội địa Nhật Bản và những thay đổi về giá tài sản trong bối cảnh tái cấu trúc thanh khoản toàn cầu.

5. Kết luận

Việc tăng lãi suất đồng Yên Nhật bản thân nó sẽ không trực tiếp thay đổi hướng đi dài hạn của thị trường tiền điện tử, nhưng nó sẽ thay đổi dòng vốn, cấu trúc rủi ro và cách thức biến động của tâm lý thị trường. Với sự chồng chéo giữa chu kỳ kinh tế vĩ mô và tiền điện tử, mọi tín hiệu chính sách sẽ được khuếch đại và diễn giải. Đối với các nhà đầu tư, việc hiểu được logic truyền dẫn của chuỗi kinh tế vĩ mô này quan trọng hơn việc tập trung vào các quyết định lãi suất riêng lẻ. Khi chính sách tiền tệ của Nhật Bản tiếp tục bình thường hóa, thị trường tiền điện tử có thể đang bước vào một giai đoạn biến động mới.

tham khảo

1. Nới lỏng tiền tệ định lượng và định tính: https://www.boj.or.jp/en/about/press/koen_2013/data/ko130412a1.pdf

2. Khung mới để tăng cường nới lỏng tiền tệ: "Nới lỏng tiền tệ định lượng và định tính với kiểm soát đường cong lợi suất": https://www.boj.or.jp/en/mopo/mpmdeci/mpr_2016/k160921a.pdf

3. Ngân hàng Nhật Bản hủy bỏ chính sách cấp tiến, tăng lãi suất lần đầu tiên sau 17 năm: https://www.reuters.com/markets/asia/japan-poised-end-negative-rates-closing-era-radical-policy-2024-03-18

4. Ngân hàng Nhật Bản bất ngờ điều chỉnh chính sách: https://www.reuters.com/markets/asia/view-bank-japan-reviews-yield-curve-control-policy-2022-12-20

5. Ngân hàng Nhật Bản chấm dứt kỷ nguyên lãi suất âm: https://www.ft.com/content/67f51286-4e3f-465e-a780-2fe8ea0f4246

6. Chính sách nới lỏng tiền tệ phi truyền thống của Ngân hàng Nhật Bản mang lại sự công nhận toàn cầu như một chính sách táo bạo và đổi mới: https://www.asiapathways-adbi.org/2023/06/bank-of-japans-unconventional-monetary-easing-brings-global-recognition-as-a-bold-innovative-practitioner

7. Lịch sử quản lý tài sản tiền điện tử của Nhật Bản: 2014-2020: https://www.sygna.io/blog/japan-crypto-regulation-history-2014-2020