Tại sao chúng ta vẫn cần Bitcoin sau 17 năm?

Bài viết gốc | Odaily Planet Daily ( @OdailyChina )

Tác giả｜jk

"The Times 03/01/2009 Bộ trưởng Tài chính sắp tung ra gói cứu trợ thứ hai cho các ngân hàng"

"Bộ trưởng Tài chính đang trên bờ vực của một gói cứu trợ thứ hai cho các ngân hàng." — Satoshi Nakamoto, Genesis Block

Giới thiệu: Hai thời đại, một vấn đề

Vào ngày 31 tháng 10 năm 2008, khi hệ thống tài chính toàn cầu đang trên bờ vực sụp đổ sau những dư chấn của cuộc khủng hoảng thế chấp dưới chuẩn, một nhà mật mã học tên là Satoshi Nakamoto đã gửi một sách trắng đến một danh sách gửi thư mật mã chuyên biệt. Tiêu đề rất súc tích: "Bitcoin: Hệ thống tiền mặt điện tử ngang hàng".

Mười bảy năm sau, vào ngày 1 tháng 11 năm 2025, khi chúng ta xem lại tài liệu này, thời gian trên lịch sẽ hoàn toàn khác, nhưng thế giới sẽ trông giống nhau một cách đáng ngạc nhiên.

Sự sụp đổ của Lehman Brothers và gói cứu trợ ngân hàng trị giá 2,7 nghìn tỷ đô la đã được thay thế bằng 38 nghìn tỷ đô la trái phiếu kho bạc Hoa Kỳ và 1,2 nghìn tỷ đô la tiền lãi hàng năm. Lời tiên tri của Satoshi Nakamoto được khắc trên khối genesis, "Bộ trưởng Tài chính đang trên bờ vực của một gói cứu trợ ngân hàng thứ hai", không chỉ không hề lỗi thời mà còn trở nên rõ ràng hơn vào năm 2025.

Mười bảy năm trước, Bitcoin ra đời từ sự nghi ngờ về hệ thống tài chính tập trung; mười bảy năm sau, sự nghi ngờ này không những không được giải quyết thỏa đáng mà còn trở nên cấp bách hơn.

Câu hỏi đặt ra là: Vào năm 2025, khi mọi thứ dường như đã được kiểm soát, Phố Wall đã chấp nhận Bitcoin, các chính phủ bắt đầu thảo luận về dự trữ chiến lược và giá đã đạt mức cao nhất mọi thời đại, tại sao chúng ta vẫn cần Bitcoin?

2008 so với 2025: So sánh hai cuộc khủng hoảng

2008: Sự sụp đổ của Thế giới Cũ

Vào sáng sớm ngày 15 tháng 9 năm 2008, Lehman Brothers, một ngân hàng đầu tư có lịch sử 158 năm, đã tuyên bố phá sản, trở thành vụ phá sản lớn nhất trong lịch sử Hoa Kỳ, với tổng số nợ phải trả lên tới 613 tỷ đô la.

Chúng ta hãy cùng tìm hiểu cuộc khủng hoảng đó diễn ra như thế nào thông qua một câu chuyện đơn giản:

Hãy tưởng tượng bạn là một nhân viên phục vụ nhà hàng với thu nhập không ổn định, chỉ kiếm được 30.000 đô la một năm. Theo tiêu chuẩn truyền thống, bạn sẽ không thể vay thế chấp để mua nhà . Nhưng vào đầu những năm 2000, một ngân hàng chủ động tiếp cận bạn và nói: "Không vấn đề gì! Chúng tôi có thể cho bạn vay 500.000 đô la để mua nhà. Bạn chỉ cần trả rất ít lãi trong hai năm đầu, và giá nhà sẽ tăng lên, cho phép bạn bán lại kiếm lời!"

Nhân viên ngân hàng ở cấp cơ sở quan tâm đến KPI của họ, ban quản lý cấp cao quan tâm đến việc liệu họ có thể bán lại các khoản vay cho các tổ chức tài chính hay không, và bạn quan tâm đến việc liệu bạn có thể sở hữu một ngôi nhà hay không. Trong hệ thống này, không ai sai. Miễn là giá nhà tăng, trò chơi này có thể kéo dài mãi mãi.

Đây là "thế chấp dưới chuẩn" - các khoản vay rủi ro cao được cấp cho những người có tín dụng kém và khả năng trả nợ hạn chế. Từ năm 2000 đến năm 2007, loại hình cho vay này đã tăng vọt ở Hoa Kỳ, từ khoảng 130 tỷ đô la lên 600 tỷ đô la.

Sau khi phát hành các khoản vay này, các ngân hàng không tự mình nắm giữ chúng (vì rủi ro quá cao) mà thay vào đó thực hiện một "trò ảo thuật":

1. Gói hàng ngàn khoản vay lại với nhau
2. Chúng được chia thành các đợt "trái phiếu" khác nhau (được gọi là MBS - chứng khoán được bảo đảm bằng thế chấp).
3. Những trái phiếu này sau đó được đóng gói thành các sản phẩm phức tạp hơn (CDO - Trái phiếu nợ có thế chấp).
4. Hãy để các sản phẩm này được xếp hạng "AAA" (xếp hạng an toàn nhất, tương tự như trái phiếu kho bạc Hoa Kỳ) bởi một công ty xếp hạng tín nhiệm.

Giống như việc trộn một loạt táo thối với táo ngon, đóng gói lại và dán nhãn là "trái cây cao cấp".

Lehman Brothers đã mua một lượng lớn các sản phẩm chứng khoán hóa "xếp hạng AAA" này bằng tiền vay (đòn bẩy). Đến năm 2007, tỷ lệ đòn bẩy của Lehman Brothers đạt 31:1—nghĩa là công ty chỉ có 1 đô la vốn tự có nhưng quản lý 31 đô la tài sản.

Cho đến năm 2006, giá nhà ở Mỹ bắt đầu giảm. Những người mua nhà bằng các khoản vay dưới chuẩn đột nhiên gặp rắc rối – giá nhà giảm, giá trị nhà sụt giảm; lãi suất tăng, áp lực trả nợ tăng; họ muốn bán nhưng không tìm được người mua, và cuối cùng không còn lựa chọn nào khác ngoài việc vỡ nợ.

Khi phản ứng dây chuyền lan rộng, tỷ lệ vỡ nợ của các khoản vay dưới chuẩn tăng nhanh: vào khoảng 13% vào năm 2006 và vượt quá 25% vào năm 2008.

Điều này cũng có nghĩa là các chứng khoán từng được xếp hạng "AAA" thực chất lại tiềm ẩn nhiều rủi ro, và cái gọi là tài sản chất lượng cao ngay lập tức trở thành "tài sản độc hại". Hàng trăm tỷ đô la tài sản như vậy do Lehman Brothers nắm giữ đã mất giá chỉ sau một đêm.

Vào ngày 15 tháng 9 năm 2008, Lehman Brothers tuyên bố phá sản, với khoản nợ 613 tỷ đô la và 25.000 nhân viên mất việc làm.

Sau sự sụp đổ của Lehman Brothers, toàn bộ hệ thống tài chính rơi vào cơn hoảng loạn chưa từng có. Các ngân hàng không còn tin tưởng lẫn nhau (không ai biết liệu bên kia có còn nắm giữ những "tài sản độc hại" đó hay không), và hoạt động cho vay liên ngân hàng gần như ngừng hẳn. Thị trường tín dụng đóng băng, các doanh nghiệp không thể vay vốn; thị trường chứng khoán tiếp tục lao dốc, với chỉ số Dow Jones Industrial Average giảm khoảng 2.000 điểm chỉ trong một tuần, tương đương mức giảm 14%; và tỷ lệ thất nghiệp tăng từ 5% lên hơn 10% vào tháng 10 năm 2009.

Trước sự sụp đổ mang tính hệ thống này, chính phủ Hoa Kỳ không còn lựa chọn nào khác ngoài việc can thiệp. Đầu tiên, họ khởi động Chương trình Giải cứu Tài sản Xấu (TARP), sử dụng 700 tỷ đô la để mua lại các tài sản xấu do các ngân hàng nắm giữ; sau đó, Cục Dự trữ Liên bang triển khai chính sách nới lỏng định lượng (QE), in tiền ồ ạt để mua trái phiếu, khiến bảng cân đối kế toán phình to từ 800 tỷ đô la năm 2008 lên 4,5 nghìn tỷ đô la vào năm 2014.

Tuy nhiên, ai cuối cùng phải gánh chịu chi phí cứu trợ? Tiền thuế của người dân được dùng để cứu các ngân hàng, việc Cục Dự trữ Liên bang in tiền đã dẫn đến phá giá tiền tệ, và sức mua của tiền tiết kiệm của người dân tiếp tục suy giảm. Trớ trêu thay, vào năm 2009, những ngân hàng Phố Wall nhận được gói cứu trợ vẫn phân phối số tiền thưởng khổng lồ lên đến 18,4 tỷ đô la .

Nghịch lý mà Satoshi Nakamoto nhìn thấy

Đây là bối cảnh mà Satoshi Nakamoto đã khắc câu sau vào khối genesis: " The Times ngày 03/01/2009 Bộ trưởng Tài chính sắp tung ra gói cứu trợ thứ hai cho các ngân hàng."

Nghịch lý mà ông nhìn thấy là:

• Khi một ngân hàng có lợi nhuận, lợi nhuận đó sẽ thuộc về các cá nhân; khi ngân hàng mất tiền, khoản lỗ sẽ thuộc về công chúng.
• Các ngân hàng trung ương có thể in tiền vô thời hạn, khiến người tiết kiệm không có cách nào bảo vệ sức mua của mình.
• Toàn bộ hệ thống được xây dựng dựa trên "lòng tin", nhưng lòng tin đó đã bị phản bội một cách có hệ thống.

Sách trắng ra đời trong bối cảnh này, với việc Satoshi Nakamoto đề xuất một giải pháp: không còn cần sự tin tưởng, loại bỏ hoàn toàn việc phát hành quá mức tiền tệ bằng nguồn cung cố định và thay thế sự xác nhận tín dụng của một tổ chức có thẩm quyền trước đây bằng sự đồng thuận phi tập trung.

2025: Một thế giới mới, dường như quen thuộc

Chuyển nhanh đến năm 2025, nhìn bề ngoài, mọi thứ dường như đã khác. Vốn hóa thị trường tiền điện tử đạt mức cao mới, 60% thị trường chứng khoán toàn cầu đạt mức cao mới, Bitcoin được đưa vào các quỹ ETF, và các gã khổng lồ tài chính truyền thống như BlackRock và Fidelity trở thành những người nắm giữ lớn nhất.

Ngay cả thị trường cổ phiếu A cũng đã phục hồi.

Nhưng logic cơ bản là gì? Hãy cùng tìm hiểu cuộc khủng hoảng nợ của Hoa Kỳ vào năm 2025 theo cách đơn giản tương tự.

Trái phiếu kho bạc Hoa Kỳ là gì? Tại sao cuộc khủng hoảng xảy ra?

Bạn có thể hình dung chính phủ Hoa Kỳ như một hộ gia đình với thu nhập và chi tiêu khổng lồ. Đến năm 2025, "thu nhập hàng năm" (thuế) của hộ gia đình này sẽ vào khoảng 5,2 nghìn tỷ đô la, trong khi "chi tiêu hàng năm" của họ sẽ lên tới con số khổng lồ 7 nghìn tỷ đô la. Khoản chênh lệch - 1,8 nghìn tỷ đô la - chính là thâm hụt ngân sách. Để bù đắp thâm hụt, chính phủ chỉ có thể vay tiền, tức là phát hành nợ quốc gia. Nợ quốc gia giống như một "giấy nợ" do chính phủ phát hành, hứa hẹn sẽ trả nợ gốc và trả lãi trong tương lai.

Tính đến ngày 23 tháng 10 năm 2025, tổng nợ quốc gia của Hoa Kỳ đã vượt quá 38 nghìn tỷ đô la. Để dễ hình dung, với tốc độ 1 đô la mỗi giây, sẽ mất trọn 1,2 triệu năm để trả hết nợ; tính trung bình mỗi người Mỹ (bao gồm cả trẻ sơ sinh), con số này tương đương với khoảng 114.000 đô la nợ. Con số này chiếm 123% Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Hoa Kỳ (khoảng 31 nghìn tỷ đô la).

Điều đáng lo ngại hơn nữa là tốc độ tăng trưởng nợ. Năm 2000, nợ quốc gia của Hoa Kỳ chỉ là 5,7 nghìn tỷ đô la, chiếm 55% GDP; trước cuộc khủng hoảng thế chấp dưới chuẩn năm 2008, con số này đã tăng lên 10 nghìn tỷ đô la, chiếm 65% GDP; năm 2020, do ảnh hưởng của đại dịch, con số này đã tăng vọt lên 28 nghìn tỷ đô la, chiếm 98% GDP; và đến năm 2025, nợ đã lên tới con số khổng lồ 38 nghìn tỷ đô la, chiếm 123% GDP.

Nói cách khác, nợ của Hoa Kỳ đã tăng thêm 10 nghìn tỷ đô la chỉ trong năm năm qua.

Vay tiền luôn đi kèm với cái giá phải trả. Đến năm 2025, chính phủ Hoa Kỳ sẽ chi tới 1,2 nghìn tỷ đô la mỗi năm để trả lãi cho nợ quốc gia, vượt quá các khoản chi tiêu chính của đất nước: ngân sách quốc phòng khoảng 842 tỷ đô la, chi tiêu y tế khoảng 830 tỷ đô la và ngân sách giáo dục 101 tỷ đô la.

Nói cách khác, khoản chi tiêu lớn nhất của chính phủ Hoa Kỳ hiện nay không phải là quốc phòng, không phải chăm sóc sức khỏe hay giáo dục, mà là lãi suất .

Điều đáng lo ngại hơn nữa là bản thân lãi suất đang tăng. Năm 2021, lãi suất trung bình của trái phiếu kho bạc Hoa Kỳ là 1,61%; đến năm 2025, con số này dự kiến sẽ tăng lên 3,36%.

Lãi suất tăng gấp đôi có ý nghĩa gì?

Giả sử bạn nợ 1 triệu đô la:

• Với lãi suất 1,61%, bạn sẽ phải trả 16.100 đô la tiền lãi hàng năm.
• Với lãi suất 3,36%, bạn sẽ phải trả 33.600 đô la tiền lãi hàng năm.
• Chi phí lãi vay tăng gấp đôi, trong khi tiền gốc vẫn không đổi.

Đối với chính phủ Hoa Kỳ, cứ mỗi 1 điểm phần trăm tăng lãi suất đồng nghĩa với việc phải trả thêm 380 tỷ đô la tiền lãi hàng năm. Nó giống như một "quả cầu tuyết nợ" tự tăng tốc - ngày càng lớn hơn, khó dừng lại hơn.

Tình hình tài chính của Hoa Kỳ đã rơi vào một vòng luẩn quẩn mà dường như không thể thoát ra : chi tiêu của chính phủ liên tục vượt quá doanh thu , buộc chính phủ phải liên tục vay nợ để bù đắp khoản thâm hụt. Càng vay nợ nhiều, gánh nặng lãi suất càng lớn; để trả lãi, chi tiêu của chính phủ càng tăng, đòi hỏi phải vay nợ nhiều hơn nữa—và cứ thế, đẩy nhanh vòng luẩn quẩn.

Theo Văn phòng Ngân sách Quốc hội (CBO), xu hướng này sẽ ngày càng trở nên nghiêm trọng hơn: đến năm 2025, nợ sẽ tương đương 100% GDP, đạt 106% vào năm 2027 (vượt mức cao nhất trong lịch sử Thế chiến thứ II) và dự kiến sẽ tăng lên 118% vào năm 2035, thậm chí có thể lên tới 200% GDP vào năm 2047. Nói cách khác, hiệu ứng lăn cầu tuyết nợ của Hoa Kỳ đang mở rộng với tốc độ cấp số nhân.

Một số người có thể thắc mắc: Hoa Kỳ là nền kinh tế lớn nhất thế giới và kiểm soát việc phát hành đồng đô la, đồng tiền dự trữ toàn cầu, vậy tại sao họ không thể tiếp tục vay nợ vô thời hạn? Bề ngoài, việc này có vẻ như không có giới hạn, nhưng thực tế lại có ba rủi ro chết người.

Rủi ro 1: Khủng hoảng trần nợ

Quốc hội Hoa Kỳ có trần nợ công theo luật định. Vào tháng 7 năm 2025, Quốc hội vừa nâng trần nợ lên 41,1 nghìn tỷ đô la, nhưng với tốc độ vay nợ hiện tại, con số này dự kiến sẽ tiếp tục tăng vào năm 2026. Nếu Quốc hội không đạt được sự đồng thuận về việc nâng trần nợ, chính phủ Hoa Kỳ sẽ không thể phát hành nợ mới, và thậm chí có thể phải đối mặt với "vỡ nợ kỹ thuật". Bế tắc về trần nợ công năm 2023 đã khiến Standard & Poor's hạ xếp hạng tín nhiệm của Hoa Kỳ (từ AAA xuống AA+), gây ra sự hỗn loạn nghiêm trọng trên thị trường tài chính và có lúc đã đẩy chính phủ đến bờ vực đóng cửa.

Rủi ro 2: Sự xói mòn uy tín của đồng đô la Mỹ

Vị thế của đồng đô la Mỹ là đồng tiền dự trữ toàn cầu được xây dựng dựa trên lòng tin của thế giới vào tín dụng của Hoa Kỳ—niềm tin rằng Hoa Kỳ có thể trả nợ và đồng đô la có thể duy trì giá trị của nó. Tuy nhiên, niềm tin này đang bị xói mòn. Các nước BRICS+ đang thúc đẩy phi đô la hóa, tỷ lệ thanh toán bằng Nhân dân tệ trong giao dịch dầu mỏ đang tăng lên và ngày càng nhiều ngân hàng trung ương đang giảm lượng trái phiếu kho bạc Hoa Kỳ nắm giữ và tăng dự trữ vàng của họ. Dữ liệu từ Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) cho thấy vào năm 2000, đồng đô la Mỹ chiếm tới 71% dự trữ ngoại hối toàn cầu, nhưng đến năm 2025, con số này đã giảm xuống còn 58%. Nếu đồng đô la tiếp tục mất đi vị thế đồng tiền dự trữ, chính phủ Hoa Kỳ sẽ không thể vay với lãi suất thấp và một cuộc khủng hoảng nợ sẽ bùng nổ nhanh hơn.

Rủi ro 3: Ác quỷ lạm phát

Khi nợ công trở nên quá lớn đến mức không thể trả được, chính phủ chỉ có ba lựa chọn: cắt giảm chi tiêu, tăng thuế, hoặc in tiền để trả nợ. Hai lựa chọn đầu tiên gần như không khả thi về mặt chính trị - không chính trị gia nào sẵn sàng cắt giảm phúc lợi xã hội hoặc tăng thuế; do đó, lựa chọn thực tế nhất thường là lựa chọn thứ ba: tiền tệ hóa nợ , bao gồm việc Cục Dự trữ Liên bang in tiền để mua trái phiếu chính phủ, qua đó gián tiếp tài trợ cho chính phủ.

Tuy nhiên, cái giá phải trả của cách tiếp cận này là lạm phát. Cung tiền tăng đồng nghĩa với việc sức mua của mỗi đô la giảm. Dựa trên số liệu năm 2008, sức mua của một đô la sẽ chỉ còn khoảng 0,73 đô la vào năm 2025, tương ứng với tỷ lệ lạm phát tích lũy trên 27%. Nếu việc tiền tệ hóa nợ tiếp tục tăng tốc, áp lực lạm phát sẽ càng trở nên tồi tệ hơn, và lần này, gánh nặng sẽ đổ lên tiền tiết kiệm và chi phí sinh hoạt của người dân thường.

Bản chất vẫn như vậy, nhưng quy mô đã được nâng cấp.

Hãy cùng xem xét hai cuộc khủng hoảng này và bạn sẽ thấy những điểm tương đồng đáng kinh ngạc:

Trong cuộc khủng hoảng thế chấp dưới chuẩn năm 2008, tổng nợ quốc gia của Hoa Kỳ vào khoảng 10 nghìn tỷ đô la, chiếm 65% GDP; đến năm 2025, nợ của Hoa Kỳ đã tăng vọt lên 38 nghìn tỷ đô la, tương đương 123% GDP. Thâm hụt tài chính hàng năm trong năm đó là 450 tỷ đô la (3,2% GDP), hiện đã tăng lên 1,8 nghìn tỷ đô la (6,2% GDP). Bảng cân đối kế toán của Cục Dự trữ Liên bang đã tăng từ 800 tỷ đô la lên 4,5 nghìn tỷ đô la và hiện ở mức khoảng 7 nghìn tỷ đô la. Năm 2008, Hoa Kỳ đã trả 250 tỷ đô la tiền lãi nợ hàng năm; đến năm 2025, con số này đã tăng lên 1,2 nghìn tỷ đô la, tăng khoảng 380%. Chính phủ Hoa Kỳ đã tung ra TARP và QE1 trong năm đó, cung cấp tổng số tiền cứu trợ khoảng 2,7 nghìn tỷ đô la; hiện tại không thể thực hiện các biện pháp can thiệp ở cùng quy mô. Tỷ lệ thất nghiệp đạt đỉnh 10% vào năm 2009; Mặc dù tỷ lệ thất nghiệp chưa tăng đột biến, nhưng những dấu hiệu cảnh báo đã bắt đầu xuất hiện. Về xếp hạng tín dụng, năm 2008, Việt Nam vẫn được xếp hạng AAA, nhưng hiện đã bị S&P và Fitch hạ bậc xuống AA+.

Hai cuộc khủng hoảng này về cơ bản là giống nhau: cả hai đều là rủi ro hệ thống do việc mở rộng tín dụng quá mức, cả hai đều đòi hỏi phải "in tiền" để chuyển chi phí và cả hai đều làm xói mòn khả năng tiết kiệm của người dân bình thường.

Vậy tại sao lại là Bitcoin?

Khi cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008 nổ ra, Bitcoin chỉ là một khái niệm. Khối genesis chỉ được tạo ra vào ngày 3 tháng 1 năm 2009. Không có sàn giao dịch, không có giá, không có hệ sinh thái, và chỉ có rất ít nhà mật mã học thảo luận về hệ thống tiền điện tử thử nghiệm này. Tổng vốn hóa thị trường của nó bằng không , và nó không có tác động thực tế nào.

Đến năm 2025, tình hình đã thay đổi đáng kể. Bitcoin đã hoạt động ổn định trong 17 năm mà không hề gặp sự cố; hàng trăm nghìn nút được phân phối trên toàn cầu, với sức mạnh tính toán 650 EH/giây , và tính bảo mật của nó là chưa từng có. Tổng vốn hóa thị trường của nó đạt khoảng 2,4 nghìn tỷ đô la , vượt qua bạc để trở thành tài sản lớn thứ bảy thế giới.

Ở cấp độ tổ chức, quỹ ETF Bitcoin giao ngay của BlackRock quản lý 89 tỷ đô la tài sản; ở cấp độ quốc gia, các quốc gia như El Salvador và Bhutan đã đưa Bitcoin vào dự trữ quốc gia; và ở cấp độ doanh nghiệp, MicroStrategy nắm giữ 640.808 Bitcoin , trị giá khoảng 69 tỷ đô la theo giá hiện tại. Từ mức giá 0 đến 126.200 đô la mỗi đồng , Bitcoin đã hoàn thành quá trình xác nhận giá dài hạn trên toàn bộ thị trường.

Quan trọng hơn, Bitcoin không chỉ vượt qua được thử thách của thời gian mà còn vượt qua được một số cuộc khủng hoảng đe dọa phá hủy đỉnh cao:

• Giá cả đã giảm mạnh 84% trong thị trường giá xuống năm 2018, nhưng Internet vẫn kiên cường.
• Trong đại dịch năm 2020, giá cổ phiếu này đã giảm mạnh 50% trong vòng 24 giờ nhưng đã phục hồi nhanh chóng.
• Trong mùa đông tiền điện tử năm 2022, FTX phá sản và Luna sụp đổ, nhưng Bitcoin vẫn duy trì mức giá trên 10.000 đô la.

Điều này có nghĩa là khi cuộc khủng hoảng hệ thống tiếp theo xảy ra, mọi người sẽ có một giải pháp thay thế đã được chứng minh trong thực tế trong hơn 17 năm:

Một hệ thống phi tập trung chưa bao giờ vỡ nợ, chưa bao giờ phát hành token mới và chưa bao giờ bị đóng cửa.

Năm 2008, Satoshi Nakamoto đã đặt ra câu hỏi: "Nếu chúng ta không thể tin tưởng ngân hàng, thì chúng ta có thể tin tưởng điều gì?"

Đến năm 2025, câu hỏi này sẽ nâng lên thành: "Nếu chúng ta thậm chí không thể tin tưởng vào tín dụng của chính phủ, thì chúng ta có thể tin tưởng vào điều gì?"

Câu trả lời vào năm 2008 là một thí nghiệm, một ý tưởng và một bản báo cáo chỉ có chín trang.

Câu trả lời vào năm 2025 là một hệ thống được xác thực, một loại tài sản trị giá 2,4 nghìn tỷ đô la và một mạng lưới đã hoạt động trong 17 năm.

Tái cấu trúc danh tính của người nắm giữ tiền điện tử: Từ thế giới lý tưởng đến Phố Wall

Trong sách trắng, Satoshi Nakamoto đã hình dung Bitcoin là một hệ thống tiền điện tử thuần túy ngang hàng. Không trung gian, không kiểm duyệt, không lạm phát - đây là tuyên ngôn về một thế giới công nghệ lý tưởng chống lại một thế lực tài chính khổng lồ.

Cộng đồng Bitcoin thời kỳ đầu là một nhóm gồm những người theo chủ nghĩa mật mã, tin tặc và những người theo chủ nghĩa tự do. Họ thảo luận về mã nguồn trên các diễn đàn, mua pizza bằng Bitcoin (vào ngày 22 tháng 5 năm 2010, Laszlo Hanyecz đã mua hai chiếc pizza bằng 10.000 BTC, trị giá hơn 1,2 tỷ đô la ngày nay) và xác minh các khoản thanh toán chống kiểm duyệt trên Silk Road.

Nhưng lịch sử không bao giờ đi theo kịch bản của những người theo chủ nghĩa duy tâm. Quá trình phát triển của Bitcoin đầy rẫy những thỏa hiệp, tranh cãi và những bước ngoặt bất ngờ.

2017: Sàn giao dịch hàng hóa Chicago (CME) ra mắt hợp đồng tương lai Bitcoin: Phố Wall chính thức công nhận Bitcoin là một tài sản tài chính lần đầu tiên. Mặc dù điều này gây ra tranh cãi về việc "phản bội tinh thần phi tập trung", nhưng nó cũng đánh dấu bước chuyển của Bitcoin từ ngoại vi sang chính thống.

2021: Canh bạc lớn của Tesla với MicroStrategy: Michael Saylor là người tiên phong trong khái niệm "chiến lược kho bạc doanh nghiệp" bằng cách Bitcoin hóa hoàn toàn bảng cân đối kế toán của MicroStrategy (nay là Strategy). Vào tháng 2 năm 2021, Tesla đã mua 1,5 tỷ đô la Bitcoin. Sự tham gia của các công ty truyền thống này đã biến Bitcoin từ một "tài sản đầu cơ" thành một "lựa chọn phân bổ tài sản".

Tháng 9 năm 2021: Thí nghiệm Quốc gia của El Salvador: Dưới thời Tổng thống Nayib Bukele, El Salvador trở thành quốc gia đầu tiên trên thế giới công nhận Bitcoin là tiền tệ hợp pháp. Bất chấp sự phản đối mạnh mẽ từ Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) và quá trình triển khai gây tranh cãi, đây là lần đầu tiên Bitcoin được công nhận ở cấp quốc gia có chủ quyền. Tính đến tháng 9 năm 2025, El Salvador nắm giữ 6.313 BTC, trị giá hơn 700 triệu đô la, với khoản lãi chưa thực hiện vượt quá 400 triệu đô la.

Tháng 1 năm 2024: Một cột mốc quan trọng cho ETF: Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Hoa Kỳ (SEC) đã phê duyệt 11 ETF giao ngay Bitcoin, bao gồm cả các ETF từ những ông lớn như BlackRock, Fidelity và Ark Investments. Đây là một trong những bước ngoặt quan trọng nhất trong lịch sử Bitcoin.

Ai đang mua nó?

Bitcoin không còn chỉ là một trò chơi dành cho các nhà đầu tư bán lẻ và những người đam mê công nghệ; nó đã chính thức được đưa vào kế hoạch phân bổ tài sản của các tổ chức chính thống. Ngày càng có nhiều quỹ đầu tư tổ chức tham gia vào thị trường Bitcoin thông qua các kênh tuân thủ như ETF.

Wisconsin Investment Board (SWIB) , một quỹ hưu trí công quản lý khoảng 156 tỷ đô la tài sản, đã mua 164 triệu đô la giá trị ETF Bitcoin vào quý 2 năm 2024, nắm giữ khoảng 99.000 cổ phiếu IBIT và 71.000 cổ phiếu FBTC , trở thành một trong những quỹ hưu trí cấp tiểu bang đầu tiên của Hoa Kỳ công khai mức độ tiếp xúc với Bitcoin của mình.

Công ty Quản lý Harvard cũng đã phân bổ vào quý 2 năm 2024, đầu tư khoảng 116 triệu đô la vào một quỹ ETF Bitcoin và nắm giữ khoảng 1,9 triệu cổ phiếu IBIT . Đây là một trong những quỹ tài trợ giáo dục có ảnh hưởng nhất thế giới, chính thức đưa Bitcoin vào danh mục tài sản dài hạn.

Morgan Stanley có 15 triệu khách hàng mua ETF Bitcoin thông qua các tài khoản quản lý tài sản, với ngưỡng đầu tư tối thiểu là 100.000 đô la cho mỗi tài khoản . Điều này cho thấy các khách hàng tài chính truyền thống đang tiếp cận tài sản Bitcoin một cách tuân thủ.

Dữ liệu mở rộng hơn cho thấy hơn 937 tổ chức đã công bố lượng nắm giữ Bitcoin ETF trong báo cáo quý SEC 13F của họ, bao gồm nhiều loại vốn dài hạn khác nhau, bao gồm quỹ hưu trí, quỹ tài trợ, quỹ đầu cơ và văn phòng gia đình .

Suy ngẫm triết học: Thỏa hiệp hay trưởng thành?

Sự phát triển này đã gây ra nhiều cuộc tranh luận sôi nổi.

Những người chỉ trích cho rằng sự ủng hộ của Phố Wall là một hình thức "thu hút". Khi BlackRock nắm giữ một lượng lớn Bitcoin, và khi ETF trở thành cổng giao dịch chính, Bitcoin sẽ mất đi bản chất phi tập trung và trở thành một tài sản khác do giới tinh hoa tài chính và "giới thượng lưu" kiểm soát.

Những người ủng hộ lập luận rằng việc áp dụng rộng rãi hơn là một sự tiến hóa tất yếu. Các giá trị cốt lõi của Bitcoin - nguồn cung cố định, tính phi tập trung và khả năng chống kiểm duyệt - vẫn không thay đổi. Ngay cả khi Phố Wall mua Bitcoin, họ cũng không thể thay đổi các quy tắc giao thức hoặc in Bitcoin mới.

Trên thực tế, sự thỏa hiệp về hình thức khiến cho phần cốt lõi trở nên không thỏa hiệp.

Bitcoin không tự thay đổi để chiều lòng Phố Wall; thay vào đó, Phố Wall phải chấp nhận các quy tắc của Bitcoin. Khi BlackRock muốn nắm giữ Bitcoin, họ phải học cách quản lý khóa riêng tư, chấp nhận mạng lưới phi tập trung và chấp nhận giới hạn cung cấp là 21.000.000 đồng.

Lần đầu tiên, tài chính truyền thống đã nhường chỗ cho Bitcoin.

Khi Satoshi Nakamoto thiết kế Bitcoin, mục tiêu của ông không phải là biến nó thành công cụ cho một nhóm nhỏ, mà là tạo ra một hệ thống tiền tệ mà mọi người đều có thể sử dụng, mọi người đều có thể xác minh và không ai có thể kiểm soát . Từ góc độ này, việc Phố Wall áp dụng theo thể chế là điều tất yếu.

Bitcoin là một tài sản luôn được hưởng lợi từ sự gia tăng entropy trong thế giới thực.

"Sự gia tăng Entropy": Chìa khóa để hiểu về sự hỗn loạn

Tôi xin giới thiệu một khái niệm trong vật lý: entropy .

Trong định luật thứ hai của nhiệt động lực học, entropy là thước đo mức độ hỗn loạn của một hệ thống. Entropy của một hệ thống kín luôn có xu hướng tăng - hiện tượng này được gọi là "tăng entropy". Cà phê trở nên nguội lạnh, căn phòng trở nên bừa bộn; trật tự luôn tiến triển theo hướng hỗn loạn.

Nhưng khái niệm vật lý này chính là phép so sánh tốt nhất để hiểu giá trị của Bitcoin.

Trong các hệ thống kinh tế và xã hội, "sự gia tăng entropy" không phải là một phép ẩn dụ trừu tượng; nó thực sự xảy ra trong mọi hệ thống phức tạp mà chúng ta đang sống.

Hãy tưởng tượng một công ty vừa mới thành lập. Quy mô nhỏ, mục tiêu rõ ràng và quy trình đơn giản . Mọi người đều biết mình nên làm gì, thông tin được truyền tải hiệu quả và các quyết định được đưa ra rõ ràng. Lúc này, "entropy" của hệ thống rất thấp.

Tuy nhiên, khi công ty mở rộng, cơ cấu phân cấp ngày càng gia tăng, tình trạng luân chuyển nhân sự, xung đột lợi ích giữa các phòng ban, sự chậm trễ thông tin và các hệ thống cứng nhắc dần xuất hiện. Trật tự rõ ràng ban đầu bắt đầu bị thay thế bởi sự hỗn loạn: các cuộc họp trở nên thường xuyên hơn, tài liệu dài dòng hơn, trách nhiệm ngày càng mờ nhạt, và các nhà quản lý dành nhiều thời gian "phối hợp" hơn là "hành động". Đến một lúc nào đó, công ty dường như đã mất đi định hướng ban đầu.

Đây là ví dụ điển hình về "sự gia tăng entropy của tổ chức".

Điều tương tự cũng đúng với các hệ thống kinh tế. Càng nhiều tiền được phát hành, nợ càng phức tạp, và mối quan hệ giữa chính trị và tài chính càng rối ren, thì hệ thống càng khó duy trì trật tự ban đầu. Mỗi cuộc khủng hoảng là biểu hiện tự nhiên của sự gia tăng entropy.

Mặt khác, Bitcoin là một cơ chế chống lại entropy .

Tính chất "entropy âm" của Bitcoin

1. Độ cứng của nguồn cung: quy tắc thép là 21.000.000 sản phẩm.

Trong hệ thống tiền tệ fiat, cung tiền là linh hoạt và tùy ý. Các ngân hàng trung ương có thể tự do điều chỉnh thanh khoản theo điều kiện kinh tế, và "sự điều chỉnh" này thường đồng nghĩa với việc in thêm tiền. Lấy đồng đô la Mỹ làm ví dụ: năm 2008, bảng cân đối kế toán của Cục Dự trữ Liên bang xấp xỉ 800 tỷ đô la, và cung tiền M2 là 7,5 nghìn tỷ đô la; đến năm 2020, các con số này đã tăng lên lần lượt là 4,5 nghìn tỷ đô la và 15,5 nghìn tỷ đô la; và đến năm 2025, bảng cân đối kế toán của Cục Dự trữ Liên bang đã đạt 7 nghìn tỷ đô la, và cung tiền M2 đã tăng vọt lên 21 nghìn tỷ đô la. Chỉ trong 17 năm, cung tiền của đồng đô la Mỹ đã tăng 180%, tương đương với việc pha loãng sức mua của tiền tiết kiệm của người dân gần hai phần ba.

Xu hướng này không chỉ xảy ra ở Hoa Kỳ. Bảng cân đối kế toán của Ngân hàng Nhật Bản tương đương 130% GDP, mức lớn nhất thế giới; Ngân hàng Trung ương Châu Âu đã triển khai chương trình mua trái phiếu trị giá tổng cộng 1,85 nghìn tỷ euro trong thời kỳ đại dịch; và M2 của Trung Quốc sẽ tăng từ 47 nghìn tỷ nhân dân tệ năm 2008 lên 280 nghìn tỷ nhân dân tệ vào năm 2025, tăng gần gấp sáu lần.

Ta có thể hiểu theo cách này: Giả sử ban đầu thế giới chỉ có 100 quả táo, và bạn sở hữu 10 quả, chiếm 10% tổng số. Nhưng nếu ngân hàng trung ương đột nhiên "in" thêm 900 quả táo mới, nâng tổng số lên 1.000, thì 10 quả táo của bạn vẫn giữ nguyên, nhưng bạn chỉ chiếm 1% tổng số. Tài sản tuyệt đối của bạn không giảm, nhưng tài sản tương đối của bạn đã bị pha loãng 90%.

Cơ chế cung ứng của Bitcoin thì hoàn toàn ngược lại. Quy tắc phát hành được ghi vào mã, với tổng cung cố định là 21 triệu đồng , tự động giảm một nửa sau mỗi bốn năm và không ai có thể thay đổi được.

Tính đến tháng 11 năm 2025 , đường cong cung Bitcoin đang dần kết thúc. Khoảng 19.580.000 Bitcoin đã được khai thác, chiếm 93,2% tổng nguồn cung . Khoảng 1.420.000 Bitcoin còn lại (6,8%) sẽ được phát hành dần dần trong 115 năm thông qua các chu kỳ halving bốn năm một lần.

Điều này có nghĩa là Bitcoin đang bước vào "kỷ nguyên khan hiếm" chưa từng có. Đầu tiên, tỷ lệ lạm phát của đồng tiền này tiếp tục giảm, với tỷ lệ lạm phát hàng năm vào khoảng 1,7% vào năm 2024 và sẽ giảm xuống khoảng 0,85% sau lần giảm một nửa tiếp theo (năm 2028), thấp hơn nhiều so với mục tiêu lạm phát dài hạn là 2% của Cục Dự trữ Liên bang.

Thứ hai, Bitcoin cũng phải đối mặt với hiệu ứng giảm phát tự nhiên . Ước tính có khoảng một triệu Bitcoin bị mất vĩnh viễn mỗi năm do mất khóa riêng tư, người nắm giữ qua đời hoặc lỗi vận hành. Điều này có nghĩa là nguồn cung lưu hành thực tế liên tục giảm.

2. Phi tập trung: Không có điểm lỗi duy nhất

Khi một hệ thống trở nên quá tập trung, nó dễ bị tham nhũng, thao túng và lạm dụng. Việc tập trung quyền lực vào tay một số ít người đồng nghĩa với việc rủi ro và việc ra quyết định đều tập trung như nhau; và nếu xảy ra sai sót, toàn bộ hệ thống sẽ gánh chịu hậu quả.

Sự tập trung này đặc biệt rõ ràng trong hệ thống tài chính truyền thống .

Quyền phát hành tiền tệ nằm trong tay một nhóm rất nhỏ người—Hội đồng Thống đốc Cục Dự trữ Liên bang chỉ có bảy thành viên, nhưng lại có thể quyết định hướng đi của chính sách tiền tệ cho hàng nghìn tỷ đô la. Hệ thống thanh toán được kiểm soát bởi một vài gã khổng lồ như SWIFT, Visa và Mastercard, những tổ chức có quyền đóng băng giao dịch của bất kỳ cá nhân hoặc tổ chức nào. Tài khoản ngân hàng không thực sự thuộc về cá nhân; một sắc lệnh hành pháp duy nhất có thể đóng băng tài sản—cuộc biểu tình của tài xế xe tải Canada năm 2022 là một ví dụ điển hình.

Ngược lại hoàn toàn với thực tế phi tập trung của mạng lưới Bitcoin . Tính đến năm 2025, có khoảng 180.000 full node hoạt động trên toàn cầu, phân bổ khắp thế giới: 35% ở Bắc Mỹ, 40% ở Châu Âu, 20% ở Châu Á và 5% còn lại trải rộng trên toàn cầu. Bất kỳ ai cũng có thể vận hành một node—chỉ cần một máy tính thông thường và ổ cứng 2TB, với chi phí khoảng 500 đô la. Sự tồn tại của các node đồng nghĩa với việc các quy tắc được xác minh tập thể bởi tất cả những người tham gia, thay vì được quyết định bởi một cơ quan trung ương.

Về mặt sức mạnh tính toán, tính bảo mật của mạng lưới Bitcoin được duy trì tập thể bởi các thợ đào phân bổ trên toàn cầu. Tổng hashrate của mạng lưới là khoảng 650 EH/s , với năm nhóm khai thác hàng đầu chiếm khoảng 55% tổng số, nhưng không có đơn vị nào kiểm soát hơn 25%. Phân bổ địa lý cũng rất rộng: Hoa Kỳ chiếm 38%, Canada 7%, Nga 5%, Kazakhstan 4%, và phần còn lại nằm rải rác khắp Châu Mỹ Latinh, Châu Âu và Đông Nam Á. Sự phân bổ này đảm bảo rằng không một quốc gia, tổ chức hay công ty nào có thể đơn phương kiểm soát hoặc đóng cửa mạng lưới.

3. Tính minh bạch

Hơn nữa, tính minh bạch của Bitcoin loại bỏ hộp đen thông tin vốn có trong hệ thống tài chính truyền thống. Trong thế giới tiền tệ pháp định, công chúng thường bị loại trừ khỏi các dữ liệu quan trọng—điểm đến của các khoản tiền từ chương trình cứu trợ năm 2008 vẫn chưa rõ ràng, chi tiết về chương trình mua tài sản QE của Cục Dự trữ Liên bang vẫn còn mơ hồ, và các giao dịch hoán đổi tiền tệ với các ngân hàng trung ương nước ngoài thường được giữ bí mật. Ngay cả trong vụ sụp đổ của Ngân hàng Thung lũng Silicon năm 2023, khách hàng hoàn toàn không biết rằng bảng cân đối kế toán của ngân hàng này chứa một lượng lớn trái phiếu dài hạn đang thua lỗ.

Trong hệ thống Bitcoin, sự bất đối xứng này gần như không tồn tại. Mọi giao dịch, mọi khối và mọi giao dịch đều được ghi lại công khai trên blockchain, và bất kỳ ai cũng có thể tự mình xác minh.

Bằng chứng lịch sử cho thấy có mối tương quan tích cực giữa sự gia tăng entropy và giá BTC.

Chúng ta hãy xem xét dữ liệu.

Tháng 3 năm 2020: Đại dịch COVID-19 bùng phát.

Các ngân hàng trung ương trên toàn thế giới đã tung ra các biện pháp nới lỏng định lượng chưa từng có, và bảng cân đối kế toán của Cục Dự trữ Liên bang đã tăng từ 4,2 nghìn tỷ đô la lên 7,4 nghìn tỷ đô la chỉ trong một năm. Phản ứng của Bitcoin là gì? Nó đã tăng vọt từ 3.800 đô la (mức thấp nhất vào tháng 3 năm 2020) lên 69.000 đô la (tháng 11 năm 2021) - tăng hơn 1.700%.

2022: Xung đột Nga-Ukraine và các lệnh trừng phạt tài chính

Các nước phương Tây đã đóng băng khoảng 300 tỷ đô la dự trữ ngoại hối của Nga. Việc vũ khí hóa tài chính chưa từng có này đã khiến nhiều quốc gia trên thế giới phải xem xét lại tính an toàn của tài sản dự trữ của mình.

2024-2025: Phê duyệt ETF và Khủng hoảng nợ Hoa Kỳ

Khi nợ công của Hoa Kỳ vượt mốc 35 nghìn tỷ đô la, khi khoản thanh toán lãi suất vượt quá chi tiêu quốc phòng và khi CBO dự đoán nợ sẽ đạt 135% GDP vào năm 2035, Bitcoin đã phá vỡ mức cao nhất mọi thời đại, đạt 126.200 đô la.

Dự báo tương lai: Tăng tốc entropy

Nhìn về phía trước, ba xu hướng sẽ tiếp tục đẩy nhanh sự gia tăng entropy trong thế giới thực:

1. Tác động của trí tuệ nhân tạo

Sự trỗi dậy của trí tuệ nhân tạo đang định hình lại sâu sắc thị trường lao động toàn cầu. Khi AI dần thay thế một lượng lớn công việc lặp đi lặp lại, thất nghiệp cơ cấu có thể trở thành một hiện tượng dài hạn. Đến lúc đó, các chính phủ có thể phải áp dụng thu nhập cơ bản phổ cập (UBI) để duy trì ổn định xã hội. Và nguồn tài trợ cho UBI gần như đã được dự đoán trước - in tiền. Việc phát hành tiền tệ mới đồng nghĩa với áp lực lạm phát mới và một đợt "tăng entropy tiền tệ" khác.

Đồng thời, sự phát triển bùng nổ của nội dung do AI tạo ra đang khiến "sự thật" ngày càng bị che khuất. Hình ảnh, âm thanh và văn bản đều có thể bị làm giả bởi các thuật toán, và độ tin cậy của thông tin đang giảm nhanh chóng - một biểu hiện của "sự gia tăng entropy thông tin". Trong một thế giới mà sự thật và sự giả dối không thể phân biệt được, một hệ thống sổ cái bất biến và có thể xác minh sẽ có tầm quan trọng tối cao.

2. Cạnh tranh tài nguyên

Các hiện tượng thời tiết cực đoan thường xuyên, tình trạng thiếu hụt năng lượng và lương thực, cùng với xung đột chuỗi cung ứng đang làm trầm trọng thêm sự bất bình đẳng trong phân bổ tài nguyên toàn cầu. Sự thất bại của các cơ chế hợp tác quốc tế đang dẫn đến sự phân mảnh trật tự thế giới - một biểu hiện khác của "sự gia tăng entropy của trật tự".

Khi hệ thống niềm tin giữa các quốc gia tiếp tục sụp đổ, một tầng giải quyết trung lập, phi tập trung trở nên đặc biệt cần thiết. Bitcoin vượt qua ranh giới quốc gia và lập trường chính trị; trong một thế giới phân mảnh, nó có thể đóng vai trò là sự đồng thuận tối thiểu để duy trì trao đổi giá trị toàn cầu.

3. Khoảng cách giàu nghèo giữa các thế hệ

Thế hệ Z và Millennials lớn lên trong bóng tối của cuộc khủng hoảng tài chính. Họ chứng kiến bong bóng nhà đất của cha mẹ vỡ tung, gánh nặng nợ sinh viên, và sự sụp đổ dần dần của hệ thống lương hưu. Đối với họ, sự ngờ vực đối với hệ thống tài chính truyền thống không phải là một cuộc nổi loạn cảm xúc, mà là một sự thấu hiểu thực tế và có cấu trúc.

Theo khảo sát của VanEck năm 2025, tại các thị trường mới nổi, người tiêu dùng trẻ tuổi có xu hướng lựa chọn Bitcoin thay vì vàng làm kho lưu trữ giá trị. Họ lớn lên trong thời đại kỹ thuật số, tin tưởng vào thuật toán hơn là các tổ chức và lập trình hơn là thẩm quyền.

Chừng nào "chỉ số hỗn loạn" của thế giới thực còn tiếp tục tăng - nguồn cung tiền quá mức, nợ công tăng cao, chia rẽ địa chính trị và ô nhiễm thông tin - thì giá trị của Bitcoin như một "mỏ neo của trật tự" sẽ tiếp tục tăng.

"Satoshis" của 17 năm sau

Satoshi Nakamoto biến mất vào năm 2011, để lại mã nguồn và câu hỏi: "Thí nghiệm này có thể tiếp tục không?"

Mười bảy năm đã trôi qua, và câu trả lời là có. Nhưng câu trả lời này không chỉ do Satoshi Nakamoto đưa ra, mà còn được viết bởi vô số "Satoshi Nakamoto" - những người tiếp nối tinh thần của nó, định nghĩa lại ý nghĩa của nó và mở rộng ranh giới của nó.

Người bảo vệ lớp kỹ thuật: mã là hiến pháp

Cộng đồng nhà phát triển Core (như Wladimir van der Laan và Pieter Wuille) là những "người bảo vệ ẩn danh" của Bitcoin. Trong cuộc chiến SegWit2x năm 2017, các nhóm khai thác lớn và các sàn giao dịch đã cùng nhau thúc đẩy việc tăng kích thước khối, cố gắng thay đổi các quy tắc cơ bản của Bitcoin. Các nhà phát triển Core đã từ chối thỏa hiệp, khẳng định rằng "giá trị của Bitcoin nằm ở tính bất biến của các quy tắc". Cuối cùng, cộng đồng đã đứng về phía họ, chứng minh một nguyên tắc: mã là hiến pháp, và không ai có thể đơn phương thay đổi nó.

Các nhà phát triển Lightning Network (như Elizabeth Stark) đã xây dựng một mạng lưới thanh toán Lớp 2 trên Bitcoin, cho phép thực hiện các khoản thanh toán nhỏ và thường xuyên. El Salvador đang sử dụng Lightning Network để hiện thực hóa các kịch bản thanh toán hàng ngày—biến tầm nhìn ban đầu về "tiền điện tử ngang hàng" trở thành hiện thực mà không ảnh hưởng đến tính bảo mật của lớp nền tảng.

Những người tiên phong trong lớp ứng dụng: Từ ý tưởng đến hiện thực

Nayib Bukele , Tổng thống El Salvador, là người tiên phong trong những thử nghiệm táo bạo ở cấp quốc gia. Vào ngày 7 tháng 9 năm 2021, El Salvador trở thành quốc gia đầu tiên trên thế giới áp dụng Bitcoin làm tiền tệ hợp pháp. Bukele đã ra mắt ví Chivo (dựa trên Lightning Network), tặng thưởng 30 đô la Bitcoin cho mỗi công dân, lắp đặt 200 máy ATM Bitcoin và triển khai chiến lược "mua 1 Bitcoin mỗi ngày" bắt đầu từ tháng 11 năm 2022. Ông cũng đã làm một điều chưa từng có tiền lệ: vào tháng 3 năm 2024, ông công khai địa chỉ ví Bitcoin quốc gia, cho phép thế giới theo dõi lượng Bitcoin nắm giữ của El Salvador theo thời gian thực.

Tính đến tháng 9 năm 2025, El Salvador nắm giữ 6.313 Bitcoin, với khoản đầu tư khoảng 300 triệu đô la và lợi nhuận chưa thực hiện vượt quá 400 triệu đô la (lợi nhuận 133%). Những tác động thực tế rất đáng kể: du lịch tăng 55% ("cuộc hành hương Bitcoin"), chi phí chuyển tiền giảm từ 10% xuống dưới 1% (tiết kiệm tích lũy 2,4 tỷ đô la) và 3 triệu người (47% dân số) đã sử dụng ví Chivo. Bất chấp sự phản đối mạnh mẽ từ IMF, yêu cầu xóa bỏ quy chế tiền tệ fiat của Bitcoin để đổi lấy khoản vay 1,3 tỷ đô la, cuối cùng Bukele chỉ đồng ý cho phép các thương nhân chấp nhận Bitcoin là "tự nguyện", trong khi vẫn giữ nguyên quy chế tiền tệ fiat và tiếp tục mua hàng.

Tầm nhìn của Bukele rất rõ ràng: "Khi đồng đô la cuối cùng mất đi vị thế là đồng tiền dự trữ, những quốc gia có sự chuẩn bị trước sẽ là người chiến thắng. El Salvador sẽ là một trong số đó." Bất kể thành công hay thất bại cuối cùng của thử nghiệm này, El Salvador, một quốc gia nhỏ với dân số 6,4 triệu người, đang viết nên thử nghiệm quốc gia táo bạo nhất trong lịch sử Bitcoin, và kết quả của nó sẽ ảnh hưởng đến thái độ của nhiều quốc gia đối với Bitcoin trong tương lai.

Michael Saylor , Chủ tịch Điều hành của Strategy, đã đưa "Bitcoin hóa doanh nghiệp" lên một tầm cao mới. Vào tháng 8 năm 2020, khi đại dịch COVID-19 khiến dòng tiền doanh nghiệp mất giá, Saylor đã đưa ra một quyết định táo bạo: Bitcoin hóa toàn bộ bảng cân đối kế toán của MicroStrategy. Ông đã huy động vốn thông qua trái phiếu chuyển đổi và cổ phiếu để liên tục mua Bitcoin, tạo ra "chiến lược Bitcoin Barbell": sử dụng nợ và vốn chủ sở hữu để mua Bitcoin, và sử dụng sự tăng giá của Bitcoin để trả nợ, tạo ra một vòng phản hồi tích cực.

Tính đến ngày 30 tháng 10 năm 2025, Strategy nắm giữ 640.808 Bitcoin (khoảng 3% tổng nguồn cung), với tổng chi phí khoảng 42,4 tỷ đô la, giá trị hiện tại khoảng 69 tỷ đô la và lợi nhuận chưa thực hiện là 26,6 tỷ đô la. Giá cổ phiếu của công ty đã tăng 3.300% trong năm năm qua, vượt xa mức tăng 1.100% của Bitcoin. Chiến lược của Saylor hiện đang được hàng chục công ty đại chúng (Metaplanet, Marathon Holdings, v.v.) học tập, hình thành nên một danh mục mới là "công ty quản lý quỹ Bitcoin".

Triết lý của Saylor rất đơn giản: "Bitcoin là hình thức tài sản cao nhất trong lịch sử loài người. Chúng tôi sẽ không bao giờ bán Bitcoin. Người nào sở hữu được nhiều Bitcoin nhất sẽ thắng." Ông đã biến một công ty phần mềm truyền thống với vốn hóa thị trường 1 tỷ đô la thành một công ty phát triển Bitcoin với vốn hóa thị trường hơn 121 tỷ đô la thông qua chiến lược Bitcoin. Đây là một trong những lần tái cấu trúc bảng cân đối kế toán táo bạo nhất trong lịch sử tài chính doanh nghiệp.

Những nhà truyền giáo của cấp độ tư tưởng: Kết nối hai thế giới

Lyn Alden , một nhà phân tích kinh tế vĩ mô, giải thích các thuộc tính tiền tệ của Bitcoin bằng ngôn ngữ của tài chính truyền thống. Các báo cáo nghiên cứu của bà được các nhà quản lý quỹ Phố Wall và các nhà quản lý quỹ hưu trí đọc rộng rãi. Luận điểm cốt lõi của bà là Bitcoin không phải là "hoa tulip kỹ thuật số", mà là một "bản nâng cấp về công nghệ tiền tệ" - con đường tiến hóa của tiền tệ là từ "khó làm giả" đến "dễ mang theo", và Bitcoin đáp ứng cả hai điều kiện (khó làm giả hơn vàng và dễ mang theo hơn tiền giấy). Bà là cầu nối giữa tài chính truyền thống và thế giới tiền điện tử.

Nic Carter , một đối tác tại Castle Island Ventures, đã diễn giải lại vấn đề năng lượng trong khai thác Bitcoin. Đáp lại những lời chỉ trích rằng "Bitcoin tiêu thụ quá nhiều năng lượng", ông đề xuất một khuôn khổ mới: bản thân việc tiêu thụ năng lượng không phải là vấn đề; vấn đề là liệu năng lượng có bị lãng phí hay không. Ông chỉ ra rằng 52% hoạt động khai thác Bitcoin sử dụng năng lượng tái tạo, và nhiều thợ đào tận dụng "điện năng lãng phí" (điện năng dư thừa từ các nhà máy thủy điện), đồng thời hoạt động khai thác cũng đóng vai trò như một "bộ ổn định lưới điện". Công trình này đã thay đổi nhận thức của các nhà đầu tư ESG về Bitcoin, cho phép nhiều quỹ của tổ chức được phân bổ theo đúng quy định.

Các nhà xây dựng cơ sở hạ tầng: Giảm bớt rào cản

Brian Armstrong , CEO của Coinbase, đã xây dựng một sàn giao dịch tuân thủ quy định, đảm bảo Bitcoin an toàn cho người dùng bình thường. Coinbase là đơn vị lưu ký của 7 trong số 11 quỹ ETF Bitcoin, chứng minh rằng đại đa số mọi người cần một cổng giao dịch được quản lý chặt chẽ và thân thiện với người dùng.

Jack Dorsey , nhà sáng lập Block (trước đây là Square), đã tích hợp thanh toán Bitcoin vào các ứng dụng chính thống thông qua Cash App. Năm 2018, Cash App trở thành ứng dụng thanh toán chính thống đầu tiên hỗ trợ mua bán Bitcoin, và đến năm 2024, hơn 13 triệu người Mỹ đã mua Bitcoin thông qua Cash App—biểu hiện rõ ràng nhất của việc Bitcoin được "áp dụng rộng rãi". Dorsey cũng đã tài trợ cho Bitcoin Development Kit, một bộ công cụ mã nguồn mở giúp các nhà phát triển dễ dàng xây dựng các ứng dụng Bitcoin.

Satoshi Nakamoto thiết kế động cơ; những người này xây dựng con đường. Thành công của Bitcoin không chỉ là thành công của Satoshi Nakamoto, mà là thành tựu chung của vô số người sẵn sàng kế thừa tinh thần của ông.

Tinh thần của Bitcoin đương đại là gì?

Khi AI có thể giả mạo bất kỳ giọng nói hay khuôn mặt nào, chúng ta cần một sổ cái không thể giả mạo .

Khi các nhà quản lý nói rằng "sự đổi mới phải nằm trong ranh giới mà chúng ta xác định", chúng ta cần không gian không cần xin phép cho sự đổi mới .

Trong khi mọi người đang ăn mừng "tiền điện tử cuối cùng cũng được chấp nhận bởi công chúng", chúng ta cần ai đó nhớ rằng Bitcoin không bao giờ có mục đích được chấp nhận, mà tồn tại ngay cả khi nó không được chấp nhận .

Trong một thế giới ngày càng tập trung hóa, việc duy trì một lựa chọn phi tập trung —đó chính là ý nghĩa đương đại của tinh thần Bitcoin.

Phần kết luận

Tôi xin quay lại câu hỏi ở đầu bài viết: Tại sao chúng ta vẫn cần Bitcoin sau 17 năm nữa?

Bản thân Bitcoin đã đưa ra bốn câu trả lời:

1. Xét về mặt lịch sử : các vấn đề của năm 2008 vẫn chưa được giải quyết và thậm chí còn trở nên nghiêm trọng hơn vào năm 2025.
2. Về mặt chức năng : Bitcoin đã phát triển từ một công cụ thanh toán thành một kho lưu trữ giá trị.
3. Ở cấp độ triết học : Bitcoin là cơ chế entropy âm chống lại sự gia tăng entropy.
4. Ở cấp độ tâm linh : Giữa sự bao vây của AI, quy định và thể chế hóa, tinh thần của Bitcoin chính là lòng can đảm để tiếp tục đặt câu hỏi và sáng tạo.

Nhưng câu trả lời trung thực nhất có lẽ lại đơn giản hơn:

Mười bảy năm sau, chúng ta vẫn cần Bitcoin.

Không phải vì nó hoàn hảo,

Không phải vì thế giới này đủ tốt.