Video podcast gốc: https://youtu.be/wp7izqZmiWM

Bản gốc tiếng Nga: https://vc.ru/id140/2315776-budushchee-ai-decentralizatsiya-izmenit-obshchestvo

Lời tựa: Thế giới mà chúng ta cho là hiển nhiên đang chênh vênh bên bờ vực thẳm. "Điều gì sẽ xảy ra nếu ngày mai chúng ta không cần phải làm việc?" không phải là một viễn cảnh không tưởng, mà là một phép thử cuối cùng đối với nền tảng của nền văn minh hiện đại—khi AI chiếm lĩnh toàn bộ hoạt động sản xuất, hệ thống kinh tế, hệ thống giá trị, và thậm chí cả ý nghĩa cuộc sống vốn nâng đỡ xã hội chúng ta, có thể sụp đổ. Anh em nhà Lieberman đang đi sâu vào tâm bão này, nỗ lực khôi phục một tương lai thịnh vượng thay vì gây thất vọng cho nhân loại thông qua "phi tập trung hóa". Đây không chỉ đơn thuần là một cuộc chạy đua công nghệ, mà là một cuộc cách mạng triết học về chính sự tồn tại.

chữ:

Những người sáng lập Gonka, Daniel và David Lieberman, đã dành vài tháng qua để đến thăm hàng chục quốc gia, gặp gỡ chuyên sâu với các công ty hàng đầu trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo, nhà cung cấp GPU và các cơ quan chính phủ. Cảm giác cấp bách này hoàn toàn dễ hiểu: bình minh của trí tuệ nhân tạo tổng quát (AGI) đã ló dạng, và chúng ta thậm chí còn chưa hình dung được con người sẽ đóng vai trò gì trong tương lai đó.

Anh em nhà Lieberman là những doanh nhân thành đạt, đã thành lập gần mười công ty trải dài trên nhiều lĩnh vực, từ dịch vụ internet, phát triển trò chơi, một công ty khởi nghiệp tập trung vào các nhân vật AR (được những người sáng lập Snapchat mua lại với giá 60 triệu đô la) và một quỹ đầu tư trực tiếp. Ngay từ những ngày đầu thành lập OpenAI, hai anh em đã đóng vai trò cố vấn và tham gia thiết kế kiến trúc cho công ty.

Họ sống tại California, đặt họ vào trung tâm của cuộc cách mạng AI xét về cả mạng lưới lẫn các dự án họ thực hiện. Ảnh hưởng của họ trên thị trường AI, bao gồm khả năng tham gia vào các giao dịch và quyết định quan trọng, là vô giá trong thế giới ngày nay. Hai anh em gần như không thể tách rời: họ dường như có cùng một cuộc sống, nhưng lại sở hữu những tính cách hoàn toàn khác biệt. Daniel hướng ngoại, dễ bị kích động, hay tranh luận và dễ biểu lộ cảm xúc; ngược lại, David lại kín đáo hơn, nói năng điềm tĩnh, sâu sắc và giỏi đàm phán và thỏa hiệp.

Để thay đổi thế giới, David sẽ tỉ mỉ lên kế hoạch, liệt kê các vấn đề, phân tích dữ liệu một cách có hệ thống và dành vô số giờ viết mã. Khi gặp trở ngại, anh ấy sẽ liên tục kiểm tra lại các phép tính, tối ưu hóa thuật toán và thử lại. Ngược lại, Daniel có thể đột nhiên bật dậy khỏi bàn làm việc, vớ lấy một can xăng và chỉ muốn thiêu rụi toàn bộ hiện trạng - ít nhất thì đó là ấn tượng mà anh ấy tạo ra.

Công ty khởi nghiệp hiện tại của hai anh em, Gonka, đang xây dựng một mô hình kinh tế token cho thị trường điện toán AI phi tập trung. Hai năm trước, họ đã trình bày ý tưởng này với Pavel và Nikolai Durov. Vào thời điểm đó, Nikolai tỏ ra dè dặt, nói rằng ông có một tầm nhìn khác. Tuy nhiên, vào ngày 29 tháng 10 năm nay, Pavel Durov đã công bố dự án Cocoon, với ý tưởng cốt lõi trùng khớp với dự án này: tích hợp các cụm GPU phi tập trung cho điện toán AI, mặc dù dựa trên nền tảng TON.

Sau cuộc trò chuyện sâu sắc kéo dài năm giờ với họ, tôi đã hiểu rõ hơn về tầm nhìn của hai anh em về tương lai và lý do tại sao họ tin chắc rằng một tương lai thịnh vượng phải được xây dựng trên nền tảng phi tập trung.

Chương 1: Chạy đua với thời gian, chúng ta đang đứng trên bờ vực thẳm của AGI

Lực kết hợp của hai bên của cùng một vật thể

Sự tương tác giữa Daniel và David Lieberman giống như hai mặt của một đồng xu, liên tục được phản ánh trong các cuộc trò chuyện của họ. Daniel có thể đột nhiên chuyển từ các chi tiết kỹ thuật sang những suy ngẫm triết học: "Nếu trọng lực tồn tại, bạn sẽ hiểu tại sao chúng ta có thể bay vào không gian. Bởi vì bạn hiểu điều gì giới hạn chúng ta." Sau đó, David sẽ tiếp tục câu chuyện dang dở, giải thích thêm: "AI là biểu hiện cuối cùng của 'khả năng sao chép' này. Điều quan trọng là chúng ta cần nhìn vào những sản phẩm có thể được sao chép vô hạn với một góc nhìn hoàn toàn mới."

Trước khi thành lập Gonka, họ đã thử nghiệm nhiều công ty khởi nghiệp—ba thành công, sáu thất bại. "Là một doanh nhân, hầu hết các nỗ lực của bạn sẽ thất bại. Dù sao thì đó cũng là chuyện bình thường", David bình tĩnh giải thích. Một trong những thành công ban đầu của họ là chương trình hoạt hình "Personality Duo" được sản xuất cho Kênh Một của Nga. Quá trình tự động hóa hoạt hình của họ hiệu quả đến mức ngay cả 13 năm sau, các đối thủ cạnh tranh vẫn thấy khó có thể sao chép.

Nguyên tắc "khả năng sao chép" và "tự động hóa" đã ăn sâu vào cốt lõi của mọi dự án, giống như gen vậy. Bất cứ khi nào họ phát hiện ra một quy trình có thể được phân tích và tự động hóa, họ sẽ triển khai ngay lập tức. Học máy thay thế lao động lặp đi lặp lại, và việc mở rộng quy mô thông qua sao chép cuối cùng sẽ mang lại lợi nhuận trên quy mô lớn.

Hiện tại, họ đang đi khắp thế giới - Daniel đã đến thăm 24 quốc gia trong năm nay - để gặp gỡ nhiều bên liên quan đang xây dựng hoặc đã sở hữu cơ sở hạ tầng AI, từ các nhà cung cấp GPU tư nhân đến các cụm máy tính quốc gia. Mục tiêu là tập hợp họ lại để tạo ra một mạng lưới AI toàn cầu, phi tập trung, cạnh tranh với những gã khổng lồ như OpenAI, Google và Anthropic.

"Những gì chúng tôi đang thực hiện là một dự án AI toàn cầu, thu hút mọi người từ khắp nơi trên thế giới. Trên thực tế, mọi người trên khắp thế giới đã bắt đầu tham gia, và mọi người từ hầu hết mọi quốc gia sẽ cùng tham gia, bởi vì đây là cách duy nhất để tạo ra một giải pháp thay thế cho bối cảnh hiện tại", David nhấn mạnh.

Liệu AGI vẫn còn cách chúng ta hai năm nữa hay chỉ hai phút nữa?

Daniel thẳng thắn tuyên bố: "Nếu ngày nay chúng ta có thể chắc chắn rằng tương lai của AI sẽ phi tập trung và mở, thì tôi nên nghiên cứu máy tính lượng tử sinh học ngay bây giờ."

Nhưng thực tế không mang lại sự chắc chắn đó. Vì vậy, ông gạt mọi thứ khác sang một bên.

"AGI có thể xuất hiện trong hai năm, hoặc thậm chí 10 đến 15 năm nữa. Xét đến những thay đổi to lớn mà thế giới sẽ trải qua, thì đó là một tốc độ đáng kinh ngạc. Hãy tưởng tượng hậu quả sẽ thảm khốc đến mức nào nếu nó được tập trung hóa cao độ trong tay một vài thực thể."

Trí tuệ Nhân tạo Tổng quát (AGI) - Trí tuệ Nhân tạo Tổng quát (AGI) - là những hệ thống vượt trội hơn khả năng của con người trong hầu hết mọi lĩnh vực. Điều này không chỉ giới hạn ở những nhiệm vụ cụ thể như chơi cờ hay vẽ; nó còn bao hàm trí tuệ toàn diện, bao gồm đổi mới, chiến lược và thấu hiểu cảm xúc. Khi thời khắc này đến, thế giới sẽ được định hình lại hoàn toàn. Không chỉ mọi người sẽ trở thành lập trình viên hàng đầu, dễ dàng tạo ra các sản phẩm kỹ thuật số như video và trò chơi - AGI còn sẽ nhanh chóng thâm nhập vào thế giới vật lý, điều này đã được chứng minh rõ ràng bởi hàng chục, thậm chí hàng trăm công ty robot. Điều này có nghĩa là không chỉ lao động trí óc sẽ bị thay thế, mà lao động chân tay cũng chắc chắn sẽ bị ảnh hưởng.

Những khái niệm mà chúng ta cho là hiển nhiên, chẳng hạn như "việc làm", "thất nghiệp" và "cạnh tranh tài nguyên", sẽ mất đi ý nghĩa ban đầu. Một "nền kinh tế sao chép" sẽ xuất hiện, trong đó giá trị không bị giới hạn như dầu mỏ và vàng, mà có thể được sao chép vô hạn với chi phí gần như bằng không.

Chúng ta đã sống quá lâu trong một mô hình kinh tế bị chi phối bởi "sự khan hiếm", và tư duy của chúng ta đã trở nên cứng nhắc. Vàng, dầu mỏ, kim loại đất hiếm... tổng số lượng của chúng là hữu hạn. Giá của mỗi thùng dầu tăng lên do việc khai thác ngày càng khó khăn. Với nguồn tài nguyên hạn hẹp và dân số ngày càng tăng, giá cả tất yếu sẽ tăng.

"Khả năng tái tạo" nghĩa là việc tạo ra bản sao tiếp theo hầu như không đòi hỏi thêm lao động. Một tệp kỹ thuật số có thể được sao chép hàng triệu lần với cùng chi phí. Một mạng nơ-ron được đào tạo có thể phục vụ hàng tỷ người dùng. Chi phí cận biên của mỗi bản sao gần bằng không.

Ngày xưa, hiện tượng này dường như chỉ tồn tại trong thế giới số. Nhưng AI đang viết lại luật chơi.

Vấn đề là có hai con đường dẫn đến AGI. Một là mỗi người đều có robot riêng, một công cụ có khả năng thực hiện bất kỳ nhiệm vụ nào tốt hơn con người. Hai là tất cả robot đều thuộc về một vài tập đoàn khổng lồ kiểm soát quyền truy cập, đặt ra luật lệ và quyết định mức sống của mọi người. Hãy tưởng tượng Tập đoàn Joja trong Stardew Valley: một tập đoàn độc quyền tàn nhẫn kiểm soát cung cầu, bóp nghẹt mọi sự sống.

Daniel và David đang xây dựng cơ sở hạ tầng cho khả năng đầu tiên. Và thời gian đang cạn dần.

Thế giới cũ và những ý tưởng lỗi thời

Bản thân khái niệm "khả năng tái tạo" có nghĩa là nhiều ý tưởng quen thuộc của chúng ta sẽ trở nên lỗi thời.

"Khái niệm này đang nhanh chóng trở nên lỗi thời. Nhưng chúng ta đã mắc kẹt trong mô hình cũ quá lâu đến nỗi chúng ta thậm chí không biết cách suy nghĩ khác đi, chứ đừng nói đến việc hành động theo nó", David nói thêm.

Khi thảo luận về AI, chúng ta thường nghe nói đến "làn sóng thất nghiệp". Nhưng chẳng bao lâu nữa, ngay cả những thuật ngữ này cũng sẽ trở nên lạc lõng. Khái niệm "công việc" dựa trên tiền đề là nguồn lực hạn chế và nhu cầu bán thời gian để đổi lấy chúng.

Nhưng "thất nghiệp" thực sự có nghĩa là gì khi bạn có một con robot có thể làm bất kỳ công việc nào tốt hơn bạn? Bản thân câu hỏi nghe có vẻ vô lý, điều này cho thấy rõ ràng chúng ta vẫn đang suy nghĩ theo logic của thế giới cũ.

Việc tái cấu trúc tư duy không chỉ là rèn luyện trí tuệ, mà còn là điều cần thiết để tồn tại. Bởi vì chỉ vài năm nữa (có thể là hai, có thể là mười, có thể là mười lăm - không quan trọng), thế giới sẽ vận hành theo những quy luật hoàn toàn mới.

Khi robot bắt đầu chế tạo robot

"Chúng ta sẽ chứng kiến thế giới vật chất được tái tạo", David khẳng định.

Cho đến gần đây, khả năng sao chép phần lớn chỉ giới hạn trong lĩnh vực kỹ thuật số. Nhưng robot AI sẽ thay đổi tất cả. Khi một robot có thể tạo ra một robot khác mà không cần sự can thiệp của con người, thế giới vật lý cũng sẽ có thể sao chép được.

Một trăm nghìn robot được sản xuất thành hai trăm nghìn, hai trăm nghìn thành bốn trăm nghìn... Toàn bộ quá trình không cần đến sức lao động của con người. Đó là sự tăng trưởng theo cấp số nhân, hầu như không có giới hạn trên.

Chi phí sản xuất robot là bao nhiêu? Khi sản lượng đạt hàng trăm nghìn, thậm chí hàng triệu đơn vị, lợi thế kinh tế theo quy mô cuối cùng sẽ giúp giảm chi phí vật liệu. Những vật liệu này thậm chí có thể được tái chế từ đống phế liệu của các thiết bị hiện đang bỏ không. "Một tương lai như vậy chỉ có thể thực sự thịnh vượng nếu quá trình sao chép được mở rộng và dễ tiếp cận nhất có thể. Và đó không phải là hướng đi mà chúng ta đang hướng tới", David cảnh báo.

"Đến lúc đó, vốn tích lũy sẽ nhanh chóng mất giá, thậm chí có thể trở nên vô giá trị", David chỉ ra. "Vậy điều gì sẽ giữ được giá trị của nó? Có lẽ chỉ còn lại những di tích văn hóa và lịch sử - một hiện vật nguyên bản có giá trị đơn giản vì nó 'chính gốc'." "Có lẽ bạn có thể đổi một vật phẩm có giá trị văn hóa này lấy một vật phẩm khác, vì bạn sẽ không dùng nó để đổi lấy bất cứ thứ gì khác - bạn đã sở hữu mọi thứ khác, hoặc AI có thể tạo ra nó cho bạn", David trầm ngâm.

Nhưng trong một xã hội như vậy, nền tảng kinh tế của việc trao đổi hàng hóa đã biến mất. Điều còn lại chỉ là sự trao đổi giữa các nền văn hóa.

Chương hai: Nền kinh tế sao chép xuất hiện và công việc của bạn chỉ là nạn nhân đầu tiên

Một thế giới mà mọi người đều sở hữu một con robot

"Hãy tưởng tượng một thế giới mà ai cũng sở hữu một con robot. Con robot này biết cách làm bất kỳ công việc nào trên đời, và làm tốt hơn bất kỳ con người nào. Đó chính là định nghĩa của siêu trí tuệ. Ngay cả khi nó không hoàn toàn đạt đến AGI—con robot không có ý chí tự chủ, nhưng nó thực hiện các nhiệm vụ theo sở thích của bạn; bạn là chủ nhân, và nó là công cụ. Trong một thế giới như vậy, tại sao chúng ta vẫn cần phải 'làm việc'? 'Thất nghiệp' ở đây có nghĩa là gì?" Daniel hỏi.

Các mô hình kinh tế sơ bộ cho kịch bản này đã được xây dựng. Trên toàn cầu, hiện có một tỷ người sở hữu ô tô, với giá trị trung bình khoảng 30.000 đô la. Tại Hoa Kỳ, mức sở hữu ô tô trung bình của mỗi người là gần hai chiếc. Trên khắp Bắc Mỹ, Châu Âu, Nhật Bản, Canada và Hàn Quốc, khoảng 1,3 tỷ người sở hữu sức mua này.

"Chi phí cho robot sẽ thấp hơn - khoảng 10.000 đến 15.000 đô la. Robot có thể làm việc thay bạn. Dù là nấu ăn, ủi đồ, siết ốc vít trong nhà máy, sửa chữa ô tô hay bác sĩ chẩn đoán bệnh. Và bạn sẽ không phải là người duy nhất sở hữu những con robot này, mà là một trong hàng tỷ người trên Trái Đất", Daniel nói tiếp.

Trong một nền kinh tế dựa trên sự sao chép, người tiêu dùng trở thành người đồng sáng tạo giá trị. "Bằng cách tiêu thụ một bản sao, bạn trở thành người đồng sáng tạo. Nếu không có bạn, bản sao đó sẽ trở nên vô nghĩa vì nó mất đi mục đích phục vụ", Daniel giải thích.

Một bản sao kỹ thuật số có thể được sao chép hàng triệu lần, nhưng nếu không ai mua, nó sẽ trở nên vô giá trị. Khi một nghìn người sẵn sàng trả tiền cho nó, thì chính việc mỗi người tiêu dùng sẽ mang lại giá trị cho nó.

Thế giới dưới sự thống trị của các tập đoàn

Nhưng còn có một kịch bản khác.

Các tập đoàn công nghệ khổng lồ đã quá hùng mạnh đến mức gần như không thể hoạt động nếu thiếu hệ sinh thái của họ. Điều gì sẽ xảy ra nếu tất cả robot trong tương lai đều thuộc sở hữu của họ? Họ có thể cho phép chúng ta "điều khiển" robot, vì điều đó phù hợp với lợi ích kinh doanh của họ, nhưng quyền sở hữu vẫn sẽ nằm chắc chắn trong tay các công ty.

"Đó là một khả năng. Anh nói đúng, còn một kịch bản khác, hoàn toàn khác: tất cả robot đều do một vài công ty nhỏ kiểm soát. Điều đó sẽ dẫn đến sự sụp đổ của xã hội. Một mặt, anh có thể nói rằng những công ty này đang vắt kiệt mọi nguồn lực vì họ độc quyền toàn bộ sản xuất. Nhưng mặt khác, đồng thời, người dân bình thường sẽ mất đi nguồn thu nhập của họ", David phân tích.

Nghịch lý của tình huống này là các công ty kiểm soát mọi phương tiện sản xuất, nhưng người dân lại không đủ khả năng chi trả cho sản phẩm và dịch vụ của họ. Toàn bộ hệ thống trở nên không bền vững.

David khẳng định: "Kịch bản có khả năng xảy ra nhất mà chúng ta phải đối mặt hiện nay là ngày càng có nhiều người dần mất việc làm".

Trong viễn cảnh đen tối này, chính phủ buộc phải can thiệp. Chính phủ phải áp dụng thu nhập cơ bản phổ cập (UBI) để đảm bảo sự sống còn cơ bản của công dân, đồng thời phải thiết lập hệ thống tín dụng xã hội để xác định ai được ưu tiên tiếp cận dịch vụ và ai sẽ bị gạt ra ngoài lề.

"Trong một thế giới mà ai cũng có robot cá nhân và mọi nhu cầu đều được đáp ứng, thì UBI không còn cần thiết nữa. Và trong một thế giới mà bạn phải là một 'công dân tốt' mới được hưởng thu nhập cơ bản, thì UBI không thể cứu vãn được cấu trúc xã hội", Daniel kết luận.

Bài học từ Waymo, Tesla và xe tay ga điện

Hạt giống của viễn cảnh phản địa đàng này đã được gieo trồng. Ngay lúc này. Tại San Francisco.

"Xe tự lái là một ví dụ điển hình. Đối với hầu hết mọi người, đây vẫn là điều xa vời. Tuy nhiên, tại San Francisco, tâm chấn của cơn bão, có tới 20% chuyến đi đã là xe không người lái. 20%! Và con số đó chỉ mất một năm rưỡi", David chỉ ra.

Daniel nói thêm: "Những thanh thiếu niên từ 16 tuổi trở xuống có thể không bao giờ cần phải học lái xe nữa".

Hiện tại, dịch vụ xe tự lái chủ yếu được cung cấp bởi Waymo, một công ty con của Google. Hàng triệu tài xế chuyên nghiệp sống bằng nghề lái xe sẽ nhanh chóng biến mất trong những năm tới. Tốc độ thích nghi xã hội thật đáng kinh ngạc: sau San Francisco, Los Angeles cũng đang trên đà phát triển, với xe cộ sẵn sàng phục vụ và trải nghiệm thậm chí còn vượt trội hơn cả Uber.

"Có một số hướng đi khả thi cho tương lai. Một là Google sẽ độc quyền toàn bộ thị trường. Dù Google có quảng cáo rầm rộ về lợi thế kinh tế theo quy mô và tập trung hóa, vốn sẽ mang lại hiệu quả cao hơn và chi phí thấp hơn, giá cả sẽ không thực sự giảm cho người tiêu dùng. Chúng sẽ vẫn giữ nguyên. Không phải vì chi phí không thể giảm, mà vì họ 'có thể' làm được điều đó", David giải thích.

Đúng vậy, ban đầu họ sẽ đưa ra mức giá tốt hơn Uber. Nhưng một khi Uber bị loại khỏi thị trường, giá cả sẽ trở lại mức ban đầu. Điều này gợi nhớ đến cuộc chiến gọi xe ở Moscow những năm 2010: các công ty tham gia vào cuộc chiến giá cả khốc liệt bằng cách sử dụng mã khuyến mại cho đến khi một công ty chiếm ưu thế, sau đó giá cả nhanh chóng tăng trở lại.

Tesla lại kể một câu chuyện khác: bạn mua một chiếc xe có thể tham gia vào mạng lưới taxi tự lái và thu hồi chi phí thông qua thu nhập thụ động. "Đó là một câu chuyện tuyệt vời mà Elon Musk kể, và mọi người đều sẵn sàng tin vào điều đó vì nó thực sự hấp dẫn", David nói.

Thực tế là: mỗi lần mua một chiếc Tesla mới, bạn sẽ phải trả tiền nhiều lần cho các tính năng AI—7.000 đô la mỗi lần, ngay cả trước khi tính năng Tự lái Hoàn toàn ra mắt. Và bốn hoặc năm năm sau, những chiếc xe này sẽ trở nên lỗi thời. Khi đó, Tesla có thể không còn bán các mẫu xe mới với số lượng lớn cho người tiêu dùng cá nhân nữa, mà thay vào đó, sản xuất chúng để phục vụ mục đích riêng, kiếm lợi nhuận từ mạng lưới taxi của mình.

"Mặc dù chúng tôi, với tư cách là những người mua sớm, dường như đã đầu tư tiền bạc và hỗ trợ dự án để hiện thực hóa công nghệ này, nhưng cuối cùng, chỉ có các công ty mới có thể liên tục hưởng lợi từ nó. Họ sẽ biện minh cho tất cả những điều này bằng những lý do như nâng cấp an toàn: ví dụ, tuyên bố rằng phiên bản 6 an toàn hơn phiên bản 5, do đó phiên bản 5 không nên tiếp tục lưu thông trên đường với người lái nữa", David nói thêm.

Sự thăng trầm của xe tay ga điện cho thấy cách các doanh nghiệp và chính phủ hợp tác để "điều tiết" thị trường. Xe tay ga từng là lựa chọn rẻ nhất cho việc di chuyển quãng đường ngắn, nhanh chóng trở nên phổ biến ở các thành phố. Sau đó, chính phủ bắt đầu quản lý chặt chẽ chúng, với lý do như "việc đỗ xe trái phép ảnh hưởng đến diện mạo thành phố".

Kết quả ra sao? "Một số công ty thậm chí không phải là công ty dẫn đầu thị trường đã bắt đầu nhận được giấy phép độc quyền để hoạt động tại một số thành phố nhất định. Điều thú vị là, chính quyền thành phố sẽ thu phí các nhà điều hành cùng với những giấy phép này. Về cơ bản, đây trở thành một loại thuế khác do thành phố áp dụng. Vì vậy, chính quyền đã ủy quyền cho hai hoặc ba nhà điều hành tính phí cao nhất có thể, và chính phủ cũng được hưởng một phần lợi nhuận", David giải thích.

Nền tảng xã hội không thể chịu được sức nặng

"Đây chính là hướng đi mà chúng ta đang hướng tới. Trong tương lai, nhiều người thực sự sẽ mất việc, nhưng tự động hóa sẽ không mang lại sản phẩm và dịch vụ rẻ hơn hay tốt hơn", David chỉ ra.

Ở đây tồn tại một nghịch lý: hàng triệu người đã sở hữu ô tô, và chỉ cần một bản nâng cấp phần mềm tương đối rẻ tiền là có thể biến họ thành xe tự lái. "Điều đó sẽ mở ra một tương lai hoàn toàn khác: đúng vậy, công việc lái xe vẫn sẽ biến mất, nhưng đối với tất cả chúng ta, chi phí vận chuyển sẽ giảm hàng chục lần", David nói.

Nhưng các công ty không có động lực để làm như vậy. Chính phủ cũng vậy. Và người dân thường không có quyền kiểm soát và cân bằng.

"Điều duy nhất mọi người còn thiếu là sự tổ chức và phối hợp hiệu quả. Đó chính là tình trạng khó khăn hiện tại của chúng ta. Hiện tại, kịch bản xấu nhất có vẻ dễ xảy ra hơn", David thừa nhận.

Trong thế giới phản địa đàng này, các tập đoàn khổng lồ thôn tính hết thị trường này đến thị trường khác, khiến người dân thất nghiệp và không đủ khả năng chi trả cho nhu cầu tiêu dùng. Chính phủ buộc phải phân phối UBI (Bảo hiểm dựa trên mức sử dụng) hoặc các loại phiếu mua hàng khác nhau. "Liệu chính phủ có thẩm định công dân để xác định họ có phải là 'công dân tốt' hay không? Công dân có điểm tín dụng xã hội đủ tiêu chuẩn sẽ được ưu tiên", Daniel nói thêm.

"Chính nền tảng mà xã hội hiện đang vận hành sẽ trở nên không bền vững và sẽ suy thoái đáng kể trong những hoàn cảnh như vậy. Đây là lý do tại sao tất cả các chuyên gia quan tâm đến vấn đề này đã bắt đầu tranh luận sôi nổi về cái gọi là 'thu nhập cơ bản phổ quát'. Bởi vì họ đã nhìn thấy xu hướng này. Các công ty đang chiếm lĩnh thị phần, và các chính phủ đang cố gắng phân phối bánh mì. Rõ ràng là ngay cả với UBI, chất lượng cuộc sống của hầu hết mọi người sẽ kém hơn hiện tại - mặc dù về mặt lý thuyết, tiến bộ công nghệ sẽ giúp cuộc sống tốt đẹp hơn", David kết luận.

Chính xác là để tránh tương lai đen tối này và cố gắng đạt được tương lai thịnh vượng đó mà anh em nhà Lieberman cam kết xây dựng giải pháp thay thế phi tập trung của họ.

Chương 3: Phân quyền—Một con đường khác

Bài học từ lịch sử: Linux, Docker và mã hóa

Nhìn lại những năm 1990, thị trường hệ điều hành máy chủ dường như được định sẵn sẽ bị chia cắt giữa Microsoft Windows, Novell NetWare và nhiều hệ thống Unix thương mại khác. Năm 1991, Linus Torvalds bắt đầu phát triển nhân Linux như một giải pháp thay thế nguồn mở cho phần mềm độc quyền. Đến đầu những năm 2000, Linux đã chiếm được thị phần đáng kể. Ngày nay, có tới 58% trang web trên toàn thế giới chạy trên hệ thống Linux.

"Một khi bạn tạo ra thứ gì đó cực kỳ dễ sao chép, rào cản gia nhập sẽ biến mất—bất kỳ ai cũng có thể tải xuống, cài đặt và sử dụng—và mọi người dần cảm thấy không thoải mái khi bị kiểm soát bởi một hệ thống tập trung. Họ thấy được sự phụ thuộc này và cách các công ty lớn lợi dụng nó", David giải thích.

Các doanh nghiệp và doanh nhân bắt đầu tìm kiếm những cách thức để thoát khỏi những ràng buộc của một hệ thống tập trung duy nhất. Khi hàng ngàn doanh nhân quyết định bắt đầu lại, xây dựng các sản phẩm dựa trên công nghệ nguồn mở, cục diện đã thay đổi.

Docker đã chứng minh điều này một lần nữa. Khi đó, Google nhận thấy sự phổ biến ngày càng tăng của các container Docker và quyết tâm ngăn chặn đối thủ cạnh tranh: họ đã tung ra bản sao của riêng mình và phát động một cuộc tấn công toàn diện. Vào thời điểm đó, hầu như ai cũng nghĩ Docker đã thất bại.

Nhưng Docker không chỉ tồn tại, mà hệ thống điều phối container Kubernetes sau này của Google còn sử dụng container Docker làm môi trường chạy mặc định. "Google không thể khai tử Docker vì các nhà phát triển không muốn bị bó buộc vào hệ sinh thái của Google", David nói.

Hai động lực cốt lõi thúc đẩy mọi người lựa chọn hệ thống mở: nỗi sợ bị phụ thuộc và bị bó buộc, và những lợi ích kinh tế hữu hình. "Ví dụ, trong lĩnh vực AI, nếu bạn sử dụng mạng nơ-ron để tự động hóa các quy trình, việc truy cập trực tiếp vào API của OpenAI thực sự đơn giản và nhanh chóng hơn. Nhưng rồi bạn thấy các startup đi trước mình bị đánh bại bởi các đối thủ được OpenAI đào tạo bằng dữ liệu của họ. Đó là lúc bạn nhận ra rằng việc bị bó buộc vào OpenAI là rất nguy hiểm. Vì vậy, bạn tìm kiếm một lối thoát. Động lực thứ hai là hệ thống mở thường rẻ hơn nhiều", David tiếp tục.

Lịch sử công nghệ mã hóa chứng minh rằng khi lợi ích cốt lõi bị xâm phạm, xã hội có khả năng chống lại các thế lực hùng mạnh và bảo vệ quyền lợi của chính mình. Tại Hoa Kỳ, việc tạo ra và phân phối các thuật toán mã hóa (như PGP) từng bị coi là bất hợp pháp vì liên quan đến an ninh quốc gia.

"Các nhà hoạt động xã hội, cá nhân và tổ chức Mỹ đã bảo vệ thành công quyền sử dụng các phương pháp mã hóa mở thông qua các biện pháp pháp lý vì họ tin tưởng vững chắc vào tầm quan trọng của quyền tự do ngôn luận và quyền riêng tư. Họ đã chứng minh rằng chính phủ không có quyền kiểm soát công nghệ mã hóa. Những phương pháp mã hóa này cuối cùng đã trở nên phổ biến và trở thành nền tảng của Bitcoin", Daniel nói.

Chính phủ Hoa Kỳ đã phản công quyết liệt: đệ đơn kiện, đe dọa những người viết và phổ biến công nghệ mã hóa, buộc tội phản quốc, và thậm chí đe dọa án tù chung thân. Nhưng các lực lượng xã hội vẫn kiên trì và giành chiến thắng.

"AI là một công nghệ mang tính đột phá, giống như một con quỷ trong chai và chiếc hộp Pandora, bản chất biến đổi vốn có của nó cho thấy rằng nó chắc chắn sẽ gây ra một mối đe dọa nhất định. Mọi người đều sợ hãi", Daniel nói.

Cá nhân tôi đã chứng kiến tận mắt nỗi sợ này khi quảng bá blog của mình: trong số chín quảng cáo khác nhau, quảng cáo nhấn mạnh vào "nỗi sợ thất nghiệp" là hiệu quả nhất.

"Mọi người sắp bắt đầu mất việc làm. Xã hội sẽ dần nhận ra mối đe dọa sắp xảy ra khi hai triệu tài xế xe tải ở Hoa Kỳ bị thay thế bởi công nghệ xe tự lái", Daniel nói thêm.

Nỗi sợ hãi lan rộng này sẽ trở thành động lực mạnh mẽ thúc đẩy nhu cầu về các giải pháp thay thế phi tập trung.

Cuộc đua AI: Xây dựng cơ sở hạ tầng toàn cầu

"Những gì chúng tôi đang xây dựng là AI toàn cầu. Người chơi từ khắp nơi trên thế giới đã tham gia vì đây là cách duy nhất để tạo ra một giải pháp thay thế cho bối cảnh hiện tại", David giải thích.

Hai anh em đã bay khắp thế giới, gặp gỡ nhiều lực lượng đang xây dựng cơ sở hạ tầng AI - từ các nhà cung cấp GPU tư nhân đến các cụm máy tính quốc gia. Mục tiêu của họ là thu hút họ tham gia xây dựng một mạng lưới máy tính phi tập trung.

Mạng lưới của Gonka đã tích hợp tài nguyên GPU từ UAE. Hiện tại, mạng lưới này sở hữu hơn 900 chip dựa trên kiến trúc Hopper hoặc Blackwell mạnh mẽ (giá đỡ card đồ họa Nvidia 5090 không tự lắp ráp), và con số này đang tiếp tục tăng lên. Mỗi chip có giá hơn 30.000 đô la, và với mức giá thuê thị trường hiện tại khoảng 2 đô la một giờ, sức mạnh tính toán hàng tháng của mạng lưới trị giá hơn 1,2 triệu đô la. Hai anh em dự định mở rộng mạng lưới lên 100.000 GPU được kết nối trong vòng một năm.

"Những người đầu tiên tham gia là các nhà cung cấp GPU tư nhân trong nước, mặc dù việc bán GPU bị hạn chế nghiêm ngặt ở hầu hết mọi quốc gia, ngoại trừ Hoa Kỳ và Châu Âu. Những đơn vị có khả năng mua GPU thường là các tổ chức có mối quan hệ chặt chẽ với chính quyền địa phương. Tuy nhiên, chúng tôi cũng gặp gỡ những người rất gần gũi với chính phủ: những người quản lý các cụm GPU do nhà nước sở hữu. Điều này có nghĩa là hiện tại và trong tương lai, không chỉ các mạng lưới tư nhân đang hoặc sẽ thực hiện 'khai thác' mới tham gia", David tiết lộ.

Gonka về cơ bản là một giao thức được thiết kế để hợp nhất sức mạnh tính toán phân tán toàn cầu thành một mạng lưới thống nhất. Bất kỳ nhà phát triển nào cũng có thể truy cập các mô hình AI trên đó thông qua API, và việc tính toán này miễn phí khi mức sử dụng mạng dưới 60%.

"Giao thức của chúng tôi cho phép bất kỳ lập trình viên nào truy cập miễn phí vào mô hình mạng của chúng tôi thông qua API. Hoàn toàn miễn phí trong ba tháng đầu tiên. Trong giai đoạn hai, tài nguyên điện toán vẫn miễn phí cho tất cả mọi người miễn là tải mạng dưới 60%. Vì vậy, nếu bạn sử dụng nó khi nhu cầu thấp và mạng nhàn rỗi, bạn có thể nhận được năng lực điện toán miễn phí. Khi mức sử dụng vượt quá 60%, giá sẽ bắt đầu tăng dần", Daniel giải thích.

Điều này không hoàn toàn mang tính vị tha: trong mô hình kinh tế này, những người tham gia ban đầu nhận được token mạng lưới như một khoản trợ cấp. "Thợ đào" cung cấp tài nguyên GPU sẽ nhận được phần thưởng token. Khi giá trị token tăng lên, thu nhập của thợ đào sẽ vượt xa việc chỉ cho thuê phần cứng cho các phép tính tương tự.

Mô hình Cocoon của Gonka và Pavel Durov có sự khác biệt đáng kể: Trong Gonka, những người tham gia mạng lưới không chỉ nhận thanh toán từ những người yêu cầu năng lực tính toán mà còn "đào" token từ chính mạng lưới, với cơ chế phát hành tương tự Bitcoin—token được thiết kế để tăng giá trị theo thời gian. Tuy nhiên, trong Cocoon, TON chủ yếu đóng vai trò là phương tiện thanh toán, và những người tham gia mạng lưới không nhận được token mới được tạo ra để cung cấp tài nguyên tính toán.

Hai anh em thừa nhận Cocoon là một đối thủ cạnh tranh, nhưng tin rằng mục tiêu và triển vọng của nó về cơ bản khác với Gonka: "Mô hình của Cocoon trước đây đã không thành công, và chúng tôi không nghĩ lần này sẽ là ngoại lệ. Nhưng trước hết, Cocoon không phải là một dự án độc lập; sự tồn tại của nó chủ yếu là để thu hút lưu lượng truy cập đến nền tảng TON."

Bitcoin: Không phải vàng kỹ thuật số, mà là cơ sở hạ tầng kỹ thuật số

Đối với hầu hết mọi người, Bitcoin là một tài sản tài chính, một "vàng kỹ thuật số". Quá trình tạo ra nó được gọi là "đào" - tương tự như việc đào vàng trong thế giới kỹ thuật số. Tuy nhiên, hai anh em lại có quan điểm khác: "Chúng tôi coi nó là một trong những dự án cơ sở hạ tầng tham vọng nhất của thời hiện đại."

Mạng lưới Bitcoin hiện tiêu thụ khoảng 23 gigawatt điện, vượt quá mức tiêu thụ năng lượng của tất cả các trung tâm dữ liệu do Google, Microsoft, Amazon, OpenAI và xAI sở hữu.

Daniel đã liệt kê các đặc điểm của nó: "Nguồn tài trợ từ cơ sở, cơ cấu tổ chức theo chiều ngang, trọng dụng người tài và sự tham gia tự do không cần xin phép".

Amazon ra mắt AWS vào năm 2008. Một năm sau, vào năm 2009, Bitcoin ra đời. Kể từ đó, Bitcoin đã xây dựng một cơ sở hạ tầng điện toán có thể sánh ngang, thậm chí vượt trội hơn, khả năng tổng hợp của tất cả các đám mây doanh nghiệp.

Tốc độ tăng trưởng của họ cũng đáng kinh ngạc không kém. OpenAI và xAI mỗi công ty đã triển khai khoảng một gigawatt cơ sở hạ tầng điện toán trong năm nay. Mỗi khi họ hoàn thành những đợt triển khai như vậy, mọi người đều trầm trồ: "Chỉ có một gã khổng lồ như Elon Musk mới có thể đạt được tốc độ như vậy."

Tuy nhiên, trong cùng thời gian đó, không có bất kỳ hoạt động quan hệ công chúng hay quảng cáo nào, mạng lưới Bitcoin đã lặng lẽ bổ sung thêm 5 tỷ watt sức mạnh tính toán.

David cho biết: "Bitcoin đã mở đường cho sự phát triển của cơ sở hạ tầng phi tập trung, chứng minh rằng mô hình này thậm chí có thể vượt qua kế hoạch của các phòng thí nghiệm hàng đầu trong thập kỷ tới".

Chip, ASIC và sự cạnh tranh khốc liệt

Bitcoin không chỉ tăng tổng sức mạnh tính toán mà còn cải thiện hiệu suất năng lượng lên tới 100.000 lần trong 15 năm.

Mười lăm năm trước, để hoàn thành một phép tính terahash trên card đồ họa Radeon HD 4870 cần đến 1,6 triệu joule năng lượng. Ngày nay, với máy đào Antminer S21 Hydro của Bitmain, chỉ cần 16 joule. Điều này là nhờ một con chip chuyên dụng gọi là ASIC.

"Bitcoin cung cấp cho những 'thợ thủ công' phi tập trung một công cụ chưa từng có. Để sản xuất một con chip mới, bạn không chỉ cần kiến thức kỹ thuật, mà quan trọng hơn, bạn không cần phải tìm người mua trước. Một khi con chip được sản xuất, bạn có thể bắt đầu kiếm tiền chỉ bằng cách kết nối internet", Daniel giải thích.

Vòng phản hồi tức thì. Nếu hiệu suất thiết bị của bạn cải thiện 10%, thu nhập Bitcoin của bạn sẽ ngay lập tức tăng 10%.

Điều này đã thúc đẩy một cuộc đua không ngừng nghỉ về đổi mới công nghệ. Sự trỗi dậy và sụp đổ của BitFury là minh chứng cho sự tàn bạo của nó. Công ty từng là nhà sản xuất giàn khai thác hàng đầu. Họ đã đổ gần như toàn bộ vốn vào việc đặt hàng chip thế hệ tiếp theo. Tuy nhiên, khi đến nơi, chip bị phát hiện là lỗi.

"BitFury đã tạm dừng hoạt động trong sáu tháng để tái cơ cấu. Nhưng trong thời gian này, các đối thủ cạnh tranh của họ đã bắt kịp về mặt công nghệ. Thông thường, một công ty như vậy đã phá sản từ lâu rồi. Nhưng BitFury vẫn còn số Bitcoin tích lũy được từ hoạt động khai thác, và với việc giá Bitcoin tiếp tục tăng, họ khó có thể tồn tại nếu thị trường tăng giá vẫn tiếp diễn", Daniel nói.

Trong một hệ thống phi tập trung, bạn phải nâng cấp chip hàng năm, nếu không sẽ trở nên lỗi thời do kém hiệu quả. "Hiệu suất chip đã được cải thiện 100.000 lần trong mười năm, tức là trung bình mỗi năm tăng khoảng 20 lần. Đây là lý do tại sao chi phí điện hiện là khoản chi phí lớn nhất trong khai thác Bitcoin. Một khi hiệu suất thiết bị của bạn chỉ thấp hơn một chút so với mức trung bình của thị trường, nó sẽ ngay lập tức trở nên không có lợi nhuận. Bạn chỉ có thể loại bỏ chip cũ và thay thế bằng chip mới. Chu kỳ này cứ lặp lại năm này qua năm khác", Daniel giải thích.

"Khi quan sát mô hình này, chúng tôi kết luận rằng điện toán AI chắc chắn sẽ đi theo con đường phát triển tương tự. Đây chính là bản thiết kế cho việc hiện thực hóa AI phi tập trung", David cho biết.

Bản thân David chi khoảng 2.000 đô la mỗi tháng cho API của Anthropic, chủ yếu là để mua token Claude Code. Ít ai có thể duy trì mức chi tiêu như vậy trong dài hạn. "Nhưng hãy tưởng tượng điều gì sẽ xảy ra nếu chi phí điện toán giảm 300.000 lần, như Bitcoin", ông nói.

Đây không phải là một giấc mơ viển vông. Chính những người đã tạo ra ASIC cho Bitcoin ngày xưa hiện đang nghiên cứu phát triển chip ASIC dành riêng cho các mô hình Transformer và điện toán AI.

Mô hình kinh tế của Gonka là một thị trường hai mặt điển hình. Một bên là chủ sở hữu GPU (thợ đào), và bên kia là hàng triệu nhà phát triển hiện đang chi trả khoảng 15 tỷ đô la mỗi năm để sử dụng API từ các công ty như OpenAI.

"Thị trường này sẽ chuyển đổi suôn sẻ sang thị trường phi tập trung. Các nhà phát triển sẽ chỉ cần trả tiền cho mạng lưới mới cho các dịch vụ họ nhận được", Daniel dự đoán.

Tính bất đối xứng về phần thưởng là một đặc điểm chính của những hệ thống như vậy. Vào những ngày đầu của Bitcoin, bạn có thể đào được một lượng Bitcoin đáng kể chỉ bằng một chiếc máy tính tại nhà—một con số khổng lồ so với giá trị thị trường hiện nay.

"Vào năm thứ hai sau khi Bitcoin ra mắt, bất kỳ ai cũng có thể dễ dàng đào hàng nghìn Bitcoin bằng GPU của máy tính cá nhân. Với giá hiện tại, số Bitcoin đó có giá trị khoảng 100 triệu đô la", Daniel giải thích.

Chương bốn: Trò chơi giữa những người khổng lồ

Những nút thắt và cuộc chiến giành nhân tài

Nhìn bề ngoài, khả năng nhân rộng của các mô hình AI sẽ dẫn đến việc chúng được áp dụng rộng rãi. Chỉ cần được đào tạo một lần, mô hình có thể phục vụ toàn thể nhân loại vô số lần. Nhưng trên thực tế, trọng tâm của cuộc thi không phải là bản thân mô hình, mà là cơ sở hạ tầng hỗ trợ nó.

"Tất cả các công ty này hiện đang đầu tư số tiền khổng lồ vào cơ sở hạ tầng, thậm chí còn nhiều hơn cả chi phí cho cuộc chiến nhân tài", David chỉ ra. Đầu tư vào cơ sở hạ tầng thường lên tới hàng chục, thậm chí hàng trăm tỷ đô la, trong khi chi phí cho nhân tài "chỉ" tính bằng tỷ.

Ở đây tồn tại một nghịch lý. AI được cho là sẽ thay thế chuyên gia trong mọi lĩnh vực, vậy mà giá trị của những nhân tài AI hàng đầu lại lên đến con số khổng lồ. Những gã khổng lồ như Mark Zuckerberg đang săn đón nhân tài từ các đối thủ cạnh tranh bằng những khoản tiền khổng lồ - với mức lương thường vượt quá hàng trăm triệu đô la. David giải thích hiện tượng này bằng "nghịch lý về khả năng sao chép": "Nếu bạn không cung cấp miễn phí một sản phẩm, lợi nhuận kinh tế khổng lồ từ việc sao chép nó sẽ tập trung vào một nhóm rất nhỏ những người sáng tạo, khiến số ít này trở thành những tài sản vô cùng đắt đỏ và vô giá."

Daniel đã tóm tắt ngắn gọn logic của những gã khổng lồ này: "Trong cuộc đua này, bạn hoặc mất tất cả, hoặc thu về lợi nhuận vô hạn. Nếu việc chi một tỷ đô la để đảm bảo một nhân vật chủ chốt có thể giúp bạn tránh thất bại, thì đó là một thỏa thuận hoàn toàn chấp nhận được."

Trong ba tháng qua, bản thân Lieberman Brothers đã nhận được hai lời đề nghị giá cao như vậy. Điều họ cảm nhận được không chỉ là sự thịnh vượng của các công ty khởi nghiệp, mà còn là "sự định hình lại toàn bộ bối cảnh ngành".

Tuy nhiên, nút thắt quan trọng nhất không phải là nhân lực, mà là chip. David giải thích: Để vận hành một mô hình hiện đại, tiên tiến như DeepSeek với 600 tỷ tham số, cần một máy chủ được trang bị tám GPU NVIDIA hàng đầu, mỗi GPU có giá khoảng 30.000 đô la. Chỉ riêng khoản đầu tư phần cứng đã gần 250.000 đô la. Bạn có thể lượng tử hóa hoặc đơn giản hóa mô hình để giảm yêu cầu, nhưng phải trả giá bằng việc giảm hiệu suất.

"Đây chính xác là lý do tại sao các phòng thí nghiệm AI hàng đầu lại có chiến lược rõ ràng như vậy: 'Nhiệm vụ cốt lõi là đảm bảo rằng thị trường phi tập trung không có cơ hội trỗi dậy. Bởi vì theo cách đó, chúng tôi có thể độc quyền toàn bộ thị trường'", David kể lại những tính toán của gã khổng lồ này.

Các nhà đầu tư đang la ó "bong bóng!" trước những khoản đầu tư thường lên tới hàng trăm tỷ đô la này. Nhưng những gã khổng lồ này biết tính toán: chỉ ba năm trước, doanh thu hàng năm của OpenAI chỉ khoảng 2 tỷ đô la, trong khi doanh thu dự kiến cho năm 2025 đã đạt 15 tỷ đô la. Netflix, truyền hình truyền thống và TikTok đều đang chứng kiến thị phần của họ bị xói mòn. "Nếu chi phí của tất cả các dịch vụ này cuối cùng giảm xuống gần bằng chi phí cận biên của phần cứng GPU, thì toàn bộ thị trường với hàng tỷ người dùng sẽ được định hình lại bởi AI", David phân tích.

Nhưng bất chấp những kế hoạch tỉ mỉ của họ, các gã khổng lồ công nghệ đã bỏ qua một khả năng. Daniel đã chỉ ra một cách khéo léo: "Khi bạn bán, giả sử, 10% số chip của mình cho 'các khu vực khác trên thế giới' ngoài Hoa Kỳ và Trung Quốc, bạn sẽ mặc định rằng mỗi quốc gia trong số 200 quốc gia đó có sức mạnh tính toán quá thấp đến mức khả năng của họ kém hơn 100 lần so với các mô hình tiên tiến mà bạn cần, khiến nó trở nên không đáng kể."

Trừ khi họ đoàn kết lại.

Hoa Kỳ, Trung Quốc và "200 quốc gia khác"

Trên bàn cờ địa chính trị của AI, tình hình dường như đã rõ ràng: một bên là Hoa Kỳ, quốc gia đang kiểm soát sự thống trị của AI, và bên kia là Trung Quốc, quốc gia đang nỗ lực bắt kịp. Nhưng còn gần 200 quốc gia khác trên thế giới thì sao? "Nếu họ không thể tìm ra một giải pháp thay thế ngoài hệ thống Mỹ-Trung, họ sẽ hoàn toàn bị động", Daniel khẳng định.

Logic thì đơn giản mà tàn khốc: tất cả "200 quốc gia còn lại" này chắc chắn sẽ ủng hộ mạnh mẽ các hệ thống phi tập trung và sửa đổi luật pháp để bật đèn xanh cho chúng - đơn giản vì đó là lựa chọn duy nhất của họ. Cũng như họ đang loay hoay giữa Mỹ và Trung Quốc để theo đuổi lợi ích riêng, họ cũng sẽ sử dụng AI phi tập trung để phục vụ cho sự phát triển của chính mình.

Một người bạn của hai anh em đã chia sẻ kinh nghiệm của mình: anh ấy đã gặp Bộ trưởng Phát triển Kỹ thuật số của một quốc gia đã dành cả năm trời để xin giấy phép từ chính phủ Hoa Kỳ và NVIDIA chỉ để mua 128 GPU. Vị bộ trưởng giải thích rằng đã có 100 dự án trong danh sách chờ cấp số chip này, nhưng vẫn chưa nhận được. "Chúng tôi không thể tưởng tượng nổi quá trình phê duyệt gian nan mà những quốc gia này đang phải trải qua để đạt được hạn ngạch đó, mà không biết rằng đó gần như là ngõ cụt."

Vậy tại sao các quốc gia lại tin rằng giải pháp phi tập trung có lợi thế hơn? David dùng số liệu để minh họa: Nhiều quốc gia có thể chỉ có một nghìn hoặc năm nghìn GPU trong trung tâm dữ liệu của họ. Nhưng khi các đối thủ cạnh tranh đã sở hữu hàng triệu GPU, ai cũng hiểu rằng điều này không mang tính cạnh tranh.

David chia sẻ kinh nghiệm của mình trong các cuộc đàm phán: "Khi bạn thảo luận về một giao thức chung với đại diện từ các quốc gia này như một giải pháp thay thế cho việc đạt được quyền tiếp cận bình đẳng với sức mạnh tính toán, mọi cân nhắc về phẩm giá quốc gia đều bị gạt sang một bên, vì mọi người đều biết rằng nếu làm đơn lẻ sẽ không hiệu quả".

Tổng GDP của châu Âu tương đương với Hoa Kỳ hoặc Trung Quốc. Tổng GDP của phần còn lại của thế giới còn lớn hơn nhiều. "Mọi người khao khát một cuộc sống tốt đẹp hơn và mong đợi sự giàu có sẽ tăng lên", David nói một cách ngắn gọn.

Daniel lấy Bhutan làm ví dụ: quốc gia nhỏ bé chỉ với 800.000 dân này có một vị vua khai sáng và nguồn tài nguyên thủy điện giá rẻ. Bhutan bán điện dư thừa cho các trang trại khai thác Bitcoin, và lượng Bitcoin tích lũy qua nhiều năm đã đưa quốc gia này vào top bảy thế giới . Châu Âu, với quy mô lớn hơn nhiều so với Mỹ hay Trung Quốc, cũng lo ngại về một thế giới lưỡng cực. Phần còn lại của thế giới, vì sự thịnh vượng của riêng mình, chắc chắn sẽ ủng hộ phi tập trung hóa.

Một hệ thống phi tập trung như vậy cần bao nhiêu người tham gia để thành công? Daniel phản bác: "Bạn có thể tưởng tượng được số lượng người dùng hoạt động hàng tháng của Bitcoin không? Hàng chục triệu. Và vốn hóa thị trường của Bitcoin đã đạt 2,5 nghìn tỷ đô la."

Mức tiêu thụ điện năng của cơ sở hạ tầng Bitcoin (trung bình 23 gigawatt) vượt quá mức tiêu thụ điện năng của tất cả các trung tâm dữ liệu của Google, Amazon, Oracle, Meta, Netflix, Apple và Microsoft cộng lại (lên tới khoảng 14 gigawatt).

Cuộc phản công của Đế chế

Tất nhiên, quyền lực nhà nước sẽ không đứng yên. Lịch sử có thể lặp lại với mô hình kiểm soát vũ khí hạt nhân: Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc sẽ thông qua một nghị quyết cấm phát triển AI vượt quá một số mức năng lực nhất định.

"AI 'cấp độ vũ khí hạt nhân' thực ra đã bị 'cấm' - các mô hình có kích thước tham số vượt quá một ngưỡng nhất định cần phải có giấy phép đặc biệt của chính phủ", David đính chính, ám chỉ đến các quy định kiểm soát xuất khẩu của Hoa Kỳ. Nhưng điểm mấu chốt là: các chính phủ chắc chắn sẽ cố gắng ngăn chặn xu hướng phi tập trung hóa. AI "cấp độ vũ khí hạt nhân" do các công ty kiểm soát có khả năng sẽ bị quốc hữu hóa dưới một hình thức nào đó.

Tôi hình dung ra một viễn cảnh tương lai, khi Bộ Thương mại của một quốc gia gây sức ép với một quốc gia khác: "Cứ mua dịch vụ của OpenAI và đừng có mà làm loạn nữa. Các anh không có khả năng phát triển AI của riêng mình, và chúng tôi sẽ không cho phép các anh theo đuổi bất kỳ hình thức phi tập trung nào. Nếu không, đội quân của chúng tôi sẽ có mặt ở cửa nhà các anh ngay ngày mai."

Nếu bạn thấy tuyên bố này quá cực đoan, bạn có thể muốn nghe những phát biểu công khai gần đây của Eric Schmidt, cựu CEO của Google, hiện là giám đốc công ty tên lửa Relativity Space và cố vấn của Lầu Năm Góc :

Đừng quên, chúng ta đang cạnh tranh với Trung Quốc. "Cân bằng công việc - cuộc sống" của họ là "996" - từ 9 giờ sáng đến 9 giờ tối, sáu ngày một tuần. Về mặt kỹ thuật, điều đó là bất hợp pháp, nhưng ai cũng làm vậy. Đó là đối thủ cạnh tranh của các bạn. Tôi đã gọi tất cả nhân viên trở lại văn phòng; như vậy hiệu quả hơn nhiều.

Tôi không bênh vực chính phủ. Về cơ bản, tôi chỉ là một chuyên gia tư vấn bán thời gian không lương. Nhưng chúng ta thực sự đang cạnh tranh công nghệ khốc liệt với Trung Quốc. Họ cũng rất coi trọng AI và đang cố gắng giành vị trí dẫn đầu.

Họ không theo đuổi ý tưởng điên rồ về Trí tuệ Nhân tạo Tổng quát (AGI) - một phần do hạn chế về phần cứng và một phần do thiếu thị trường tài chính sâu rộng. Họ không thể chỉ huy động hàng tỷ đô la để xây dựng các trung tâm dữ liệu. Điều đó là không thể. Vì vậy, họ tập trung vào việc ứng dụng AI - sử dụng nó ở mọi nơi.

Mối quan tâm của tôi là khi chúng ta theo đuổi AGI (điều chắc chắn quan trọng và có tầm ảnh hưởng sâu rộng), chúng ta không thể bỏ qua tiềm năng của Trung Quốc trong việc mở rộng ra ngoài cuộc sống thường nhật - đến các ứng dụng tiêu dùng, robot, v.v. Tôi đã gặp gỡ các công ty robot Trung Quốc ở Thượng Hải: họ đang cố gắng tái hiện thành công của xe điện bằng robot. Họ đang làm việc vô cùng chăm chỉ.

Nền tảng của tôi gắn liền chặt chẽ với mã nguồn mở. Như chúng ta đều biết, mã nguồn mở đồng nghĩa với "mã nguồn mở". Giờ đây, có "trọng số mở" - trọng số mở cho mạng nơ-ron, nghĩa là dữ liệu huấn luyện mở. Kết quả là, Trung Quốc đang phát triển các trọng số mở và tập dữ liệu mở. Trong khi đó, Hoa Kỳ chủ yếu tập trung vào các mô hình đóng và dữ liệu đóng. Do đó, phần lớn thế giới - tương tự như phạm vi bao phủ của Sáng kiến Vành đai và Con đường - sẽ sử dụng các mô hình Trung Quốc, chứ không phải mô hình Mỹ.

Tôi tin chắc rằng các nước phương Tây và dân chủ đang đi đúng hướng. Tôi mong muốn thấy các mô hình ngôn ngữ và giáo dục quy mô lớn dựa trên các giá trị phương Tây được lan tỏa rộng rãi hơn. [...] Tôi hy vọng Hoa Kỳ sẽ chiến thắng.

-- Eric Schmidt, CEO của Relativity Space, cựu CEO của Google

Một số quốc gia sẽ chấp nhận thỏa thuận này: công dân của họ đã quen với việc sử dụng ChatGPT và muốn tiếp tục sử dụng; các chính trị gia thậm chí có thể đưa ra lời hứa trong chiến dịch tranh cử rằng sẽ đảm bảo quyền truy cập ổn định vào các công cụ mạnh mẽ này.

"Chúng ta đang nhanh chóng tiến tới tương lai đó", David khẳng định.

Internet vệ tinh Starlink là một ví dụ điển hình về việc công nghệ bị ràng buộc bởi luật pháp quốc tế. Lý tưởng nhất là chúng ta có thể truy cập internet trực tiếp từ bất kỳ đâu trên thế giới mà không cần thông qua nhà mạng địa phương. Tuy nhiên, luật pháp quốc tế từ lâu đã cấm việc truyền tín hiệu vệ tinh vào lãnh thổ của một quốc gia mà không có sự cho phép của quốc gia đó.

Tại sao? "Bởi vì quốc gia đó có thể tuyên bố, 'Chúng tôi sẽ bắn hạ vệ tinh của các người.' Và một khi vệ tinh bị bắn hạ, quỹ đạo Trái Đất tầm thấp sẽ đầy mảnh vỡ", Daniel giải thích những cân nhắc thực tế đằng sau lệnh cấm.

Nhiều người lên án các cơ chế của Liên Hợp Quốc vì đã cho phép các quốc gia riêng lẻ cản trở các quyết định quan trọng toàn cầu. Nhưng như David đã nói, "Phải thừa nhận rằng chưa có thỏa thuận quốc tế nào tốt hơn được đạt được."

Tuy nhiên, vẫn có một giải pháp thay thế. Những người sáng tạo ra mạng không dây phi tập trung Helium phát hiện ra rằng luật pháp Hoa Kỳ cho phép công dân sử dụng các tần số cụ thể cho giao tiếp Internet vạn vật (LoRaWAN) trên các băng tần không được cấp phép (tương tự như Wi-Fi và Bluetooth). Thay vì chi hàng trăm nghìn đô la cho các trạm gốc của nhà mạng, họ đã xây dựng một hệ thống thanh toán phi tập trung trên blockchain và sản xuất các thiết bị phát sóng di động với giá chỉ 500 đô la.

Giao thức Helium tự động thưởng cho những người mua và triển khai thiết bị điểm phát sóng, nhận được token miễn là thiết bị vẫn trực tuyến, cùng với những phần thưởng nhỏ bổ sung khi truyền dữ liệu. Bằng cách này, toàn bộ thành phố San Francisco được phủ sóng bởi một mạng ngang hàng.

Phân quyền là khả thi, nhưng đòi hỏi nhiều đổi mới hơn và ý chí chính trị để vượt qua sự phản kháng của nhà nước.

Quyền riêng tư: Cuộc chiến cuối cùng

Sẽ thế nào nếu nhu cầu phân quyền không đến từ chính phủ mà từ chính người dân? David tin rằng những lo ngại về quyền riêng tư sẽ là động lực chính.

Một phán quyết của tòa án New York vào cuối năm 2024 cho thấy ngay cả khi người dùng xóa nhật ký trò chuyện bằng OpenAI, công ty vẫn có thể không xóa nội dung trên máy chủ của mình—và tòa án có thể buộc nội dung đó phải được công khai. "Và tất cả chúng ta đều đã tâm sự với AI như thể chúng ta tâm sự với một nhà trị liệu hoặc luật sư, nghĩ rằng mình được bảo vệ bởi một thứ gì đó giống như 'đặc quyền luật sư-khách hàng'... nhưng thực tế không phải vậy", Daniel nói.

Quyền riêng tư đang trở thành động lực mạnh mẽ thúc đẩy sự chuyển dịch sang phi tập trung. Sự trỗi dậy của Telegram phần lớn nhờ vào lời hứa về việc mã hóa tin nhắn để bảo vệ quyền riêng tư. Slack cũng đã thay đổi mô hình kinh doanh: tính năng trả phí cốt lõi của họ không còn là lưu trữ không giới hạn nữa, mà là tự động xóa nhật ký trò chuyện của doanh nghiệp sau 24 giờ (điều này tự nó cho thấy logic kinh tế của các công ty khởi nghiệp như vậy).

“Khi mọi người hỏi, ‘Tại sao chúng ta cần phi tập trung hóa?’, chúng tôi phản bác, ‘Bạn đã bao giờ tải hồ sơ y tế hoặc thông tin cá nhân lên OpenAI chưa?’ Đó là lúc họ nhận ra mình đã làm rò rỉ bao nhiêu dữ liệu nhạy cảm”, David nói. “Hãy nghĩ xem điều này sẽ ảnh hưởng đến phí bảo hiểm trong tương lai của bạn như thế nào?” Daniel nói thêm.

Hệ thống hiện tại đang bị ràng buộc sâu sắc với các nhà phát triển AI hàng đầu và lợi ích quốc gia, điều này là không thể tránh khỏi. Nhưng khi công chúng nhận thức rộng rãi rằng tất cả các cuộc trò chuyện của họ với "trợ lý AI cá nhân" không hoàn toàn bí mật và có thể được sử dụng làm bằng chứng chống lại họ, thì nhu cầu về các giải pháp thay thế phi tập trung sẽ trở nên không thể ngăn cản.

Ngay cả ở Hoa Kỳ, một quốc gia có mức độ kiểm soát và cân bằng nhất định (mỗi tiểu bang đều có luật pháp, tòa án và hệ thống cảnh sát riêng), việc phi tập trung hóa thực sự vẫn còn rất xa vời. "Cơ cấu quyền lực ở Hoa Kỳ chưa phải là một hệ thống phi tập trung hoàn hảo. Chúng tôi tin rằng vẫn còn rất xa mới đạt được sự phi tập trung hóa thực sự", David nhận xét.

Tuy nhiên, ưu điểm của nó nằm ở sự tồn tại của một mức độ phân chia quyền lực và kiểm soát và cân bằng nhất định. Tổng thống không thể điều quân đến một tiểu bang mà không có sự đồng ý của thống đốc. Đây cũng là một hình thức phân quyền chưa hoàn thiện.

"Việc phân quyền là có thể, nhưng các động lực đổi mới thúc đẩy nó vẫn chưa đủ", David kết luận.

Ngày nay, việc truy cập thông tin bị chặn phụ thuộc vào "VPN", một dịch vụ quen thuộc với chúng ta (và thậm chí với cả người dùng internet ở Trung Quốc và Hoa Kỳ). Trong tương lai xa hơn, Daniel hình dung ra một giải pháp triệt để hơn: truyền thông lượng tử.

Sử dụng các hạt vướng víu lượng tử, hai thiết bị có thể trao đổi thông tin trực tiếp và tức thời, vượt mọi khoảng cách, mà không cần bất kỳ trung gian nào. "Không có trung gian, và thông tin không thể bị chặn", ông khẳng định rõ ràng.

Công nghệ này vẫn đang trong giai đoạn thử nghiệm. Nhưng đừng quên rằng máy tính đã từng lấp đầy cả một căn phòng. Ngày nay, ai cũng mang theo một siêu máy tính trong túi.

Sẽ thế nào nếu chúng ta có robot có khả năng tạo ra mọi thứ, kết hợp với truyền thông lượng tử có thể truyền tải thông tin tức thời? Điều đó gần như tương đương với việc đạt được "dịch chuyển tức thời vật chất". Nghe có vẻ tuyệt vời phải không?

Chương 5: Thế giới sau khi AGI xuất hiện

Liệu sự kết thúc của công việc có đồng nghĩa với sự kết thúc của nền kinh tế không?

David đã phác thảo rõ ràng sự chuyển đổi cơ bản do AGI mang lại: "Vào thời điểm đó, bạn sẽ không thể cung cấp bất kỳ dịch vụ nào mà AI không thể làm tốt hơn bạn."

Điều này không có nghĩa là con người sẽ nhàn rỗi. Thay vào đó, nó có nghĩa là chính nền tảng mà nền kinh tế vận hành - trao đổi qua lại - sẽ sụp đổ. Bạn sẽ không còn có thể cung cấp cho người khác những gì AI không thể làm hiệu quả hơn. "Do đó, bản thân hành động trao đổi mất đi nền tảng của nó. Tiền đề cơ bản của hệ thống kinh tế sụp đổ. Chúng ta cần phải suy nghĩ về những mô hình hoàn toàn mới từ đầu", David tiếp tục.

Daniel bổ sung thêm một góc nhìn lịch sử quan trọng: "Trao đổi không tồn tại từ thời cổ đại. Trước một thời điểm lịch sử nhất định, trao đổi phổ quát không tồn tại. Bản thân trao đổi là một sáng kiến của con người."

Nền kinh tế chia sẻ là sản phẩm của một giai đoạn phát triển xã hội nhất định. Nó cũng có thể trở nên lỗi thời theo thời gian.

Một số người có thể thắc mắc, "Thế còn vốn tích lũy thì sao?" Có lẽ sự trao đổi sẽ chuyển sang các tài sản khan hiếm khác, chẳng hạn như đất đai, bất động sản hoặc di sản văn hóa và lịch sử?

"Tư bản nghĩa là bạn sở hữu những gì người khác mong muốn", David đáp. Nhưng ở cấp độ AGI, ngay cả điều đó cũng mất đi ý nghĩa. "Viết thơ ư? AI đã vượt qua con người. Ngay cả dữ liệu dùng để đào tạo các mô hình mới cũng được tạo ra bởi AI tốt hơn con người."

Thứ duy nhất còn lại là "sự khan hiếm" thực sự. Giá trị của một di sản văn hóa nằm ở "tính xác thực" của nó. "Bạn có thể đổi một vật phẩm có giá trị văn hóa này lấy một vật phẩm khác, nhưng bạn sẽ không đổi nó lấy bất kỳ thứ gì khác—vì bạn đã có mọi thứ khác, hoặc AI có thể tạo ra nó cho bạn bất cứ lúc nào", David thừa nhận.

Vậy, điều gì sẽ xảy ra với tiền tiết kiệm và vốn? "Lúc đó, chúng sẽ nhanh chóng mất giá cho đến khi trở nên vô giá trị", ông nói một cách quả quyết.

Đi sâu hơn vào khả năng này chắc chắn sẽ dẫn đến cảm giác mất phương hướng. Chúng ta đã sống quá lâu trong một nền kinh tế khan hiếm và logic trao đổi, khiến việc hình dung ra các mô hình khác gần như là bất khả thi. Những khái niệm như "thất nghiệp", "tiền lương" và "tiết kiệm" dường như tồn tại vĩnh cửu, nhưng tất cả chúng sẽ mất đi ý nghĩa ban đầu.

Hai anh em nói đúng: nếu AGI thực sự có thể thực hiện bất kỳ nhiệm vụ nào tốt hơn con người, nền tảng của nền kinh tế sẽ sụp đổ. Câu hỏi duy nhất là: điều gì sẽ xảy ra khi đó?

Một bức tranh về cuộc sống trong thời đại giàu có và sự thờ ơ có thể gặp phải

David mô tả khả năng đầu tiên và ít kịch tính nhất: nếu AI (hoặc những người điều khiển nó) không từ bỏ lợi ích cho nhân loại, thì về cơ bản xã hội loài người sẽ không thay đổi: "Nếu bạn không nhận được bất kỳ lợi ích nào từ AI, bạn chỉ có thể tiếp tục tương tác với người khác và mô hình kinh tế vẫn giữ nguyên."

Mọi người vẫn tiếp tục làm việc như thường lệ vì AI không mang lại thay đổi. Thế giới không trở nên tồi tệ hơn; nó chỉ đơn giản là trì trệ.

Khả năng thứ hai khá u ám. "Có một khả năng tiêu cực là AI hoặc những kẻ điều khiển nó có thể nô dịch nhân loại vì một lý do nào đó", Daniel nói. Nhưng anh ta ngay lập tức đổi giọng: "Mặc dù bản thân AI không có động cơ để nô dịch chúng ta. Chúng đã sở hữu tài nguyên vũ trụ, và chúng ta chỉ đang tiêu thụ một phần rất nhỏ trong số đó."

Đây là hiện tượng "đàn kiến". Tại sao một siêu trí tuệ lại bận tâm đến chúng ta?

David còn suy diễn thêm: Nhu cầu năng lượng của AI sẽ tăng trưởng vô hạn. Liệu nó có làm cạn kiệt tài nguyên Trái Đất không? "Nếu AI siêu thông minh, nó sẽ tự giải quyết vấn đề này. Nhiều khả năng, AI sẽ ngay lập tức chuyển hướng sự chú ý ra khỏi Trái Đất, tìm kiếm những nguồn tài nguyên mới."

Ngay cả khi chúng ta tưởng tượng AI bao bọc mặt trời trong một quả cầu Dyson để khai thác năng lượng, "nó có thể, vì cân nhắc đến việc bảo tồn 'bối cảnh lịch sử', để lại một khoảng trống nhỏ cho ánh sáng chiếu tới Trái Đất. Chỉ để tránh tiêu diệt chúng ta, những 'con kiến'?" Trong trường hợp này, con người sẽ chẳng khác gì hóa thạch sống đối với AI, hoàn toàn vô nghĩa.

Nhưng còn có một kịch bản thứ ba lạc quan hơn: một nền văn minh thịnh vượng.

"Vì mọi người đều có AI và nó miễn phí, chúng ta đã bước vào một xã hội thịnh vượng", David mô tả. Đây là khả năng đáng mơ ước nhất: AI chỉ cần sử dụng 1% siêu trí tuệ của mình để đảm bảo toàn thể nhân loại được ăn no, mặc ấm, và sống trong hòa bình và hạnh phúc; 99% sức mạnh tính toán còn lại có thể được sử dụng cho bất kỳ mục tiêu nào nó đặt ra.

Daniel nói thêm: "Chỉ cần 1% công suất tính toán là đủ để tùy chỉnh một robot cho từng người".

Logic rất đơn giản: nếu tài nguyên có thể được nhân rộng vô hạn, thì chẳng có lý do gì mà không mang lại lợi ích cho tất cả mọi người. "Lý do duy nhất để không cho đi là nếu bạn muốn nhận lại điều gì đó. Nhưng khi bạn không còn có thể nhận được bất cứ điều gì độc đáo từ người khác..." David không nói hết câu, bởi vì kết luận đã quá hiển nhiên.

Sự phong phú trở thành lựa chọn duy nhất hợp lý.

Tiết kiệm sự chú ý hay khám phá nội tâm?

Còn sự chú ý thì sao? Tôi hỏi hai anh em: Liệu sự chú ý của người khác có trở thành nguồn tài nguyên khan hiếm cuối cùng không?

"Thị trường chú ý có thể rất thú vị. Sự chú ý của người khác thực sự có thể duy trì sự khan hiếm của nó," David đồng tình. Nhưng Daniel ngay lập tức phản bác, "AI có thể tạo ra hàng nghìn tỷ bình luận cho anh. Vậy thì nền kinh tế chú ý sẽ trông như thế nào?"

Daniel còn nghĩ xa hơn nữa: "AI sẽ có thể tạo ra bất kỳ hình thức nội dung và giải trí nào. Nhưng có lẽ sẽ chẳng ai cần đến nó. Nếu ai cũng giàu có, ai còn nghiện lướt TikTok nữa?"

Anh ấy nói đúng. Khi lướt qua những video ngắn, chúng ta thường khao khát một cuộc sống khác, tìm kiếm sự mới lạ và phấn khích. "Người khác thế nào rồi?" Chúng ta so sánh, ghen tị và mơ mộng, dùng điều này như một lối thoát khỏi thực tại không hoàn hảo của mình, tưởng tượng rằng cảnh vật ở nơi khác đẹp hơn.

"Khi bạn có tất cả mọi thứ, bạn sẽ không còn lướt TikTok nữa. Bạn chỉ nghĩ: 'Mình còn có thể làm gì nữa?' Bạn lướt khắp thế giới như thể đang xem những video ngắn: 'Đi xem hành tinh kia nào, ở đây chán quá.'"

Điều này làm tôi nhớ đến trò chơi No Man's Sky—một trò chơi mô phỏng thám hiểm không gian với hệ thống sao được tạo ra theo thủ tục. Khi đến hành tinh đầu tiên, bạn tỉ mỉ quan sát từng ngọn cỏ và cây cối: "Ồ, thế giới này thật tuyệt vời!" Hành tinh thứ hai, thứ ba, thứ tư... rồi bạn nhận ra: "Mọi thứ vẫn vậy. Cần gì phải đi xa hơn nữa?"

Hai anh em gật đầu đồng ý. Họ hiểu tình thế khó khăn.

"Trong một thế giới giàu có, thách thức lớn nhất sẽ là quyết định nên tiêu dùng gì", David kết luận.

Hàng loạt lựa chọn vô tận tạo nên sự thờ ơ lan tỏa: "Con người sẽ chán ngán sự dư thừa này. Đến lúc đó, nhân loại sẽ phải nhìn vào bên trong và nhận ra rằng 'nhàm chán' chỉ là một suy nghĩ. Nó là chính tâm trí chúng ta. Nếu không có suy nghĩ về 'nhàm chán', sẽ không có cảm giác buồn chán", Daniel nói.

Khi đối mặt với vô vàn lựa chọn, bạn thường cảm thấy choáng ngợp. Nhưng khi ai đó nói với bạn: "Bạn chỉ có thể chọn giữa A và B", quá trình ra quyết định trở nên đơn giản.

"Nếu đúng như vậy, AI có thể tạo ra một hệ thống chỉ cung cấp cho bạn những lựa chọn hạn chế", David tiếp tục, nhấn mạnh rằng chúng ta không thể dự đoán tương lai sẽ diễn ra như thế nào. Tuy nhiên, ông tin rằng tương lai có thể sẽ rất đa dạng.

Điều duy nhất chúng ta chắc chắn là "hệ thống kinh tế sẽ hoàn toàn khác, và thậm chí có thể không còn tồn tại. Điều này là do toàn bộ hệ thống kinh tế được xây dựng dựa trên ý tưởng cơ bản về 'trao đổi'. Nếu đến một ngày không còn gì để trao đổi... những khái niệm như 'thất nghiệp', vốn liên quan đến lao động và nguồn lực hạn chế, sẽ mất đi ý nghĩa trong thế giới đó."

Thuốc trường sinh bất lão: Tại sao không thể độc quyền

Giả sử thế giới tương lai thực sự thịnh vượng. Nhưng nếu giới tinh hoa cố gắng độc quyền những thành tựu công nghệ này thì sao? Khoa học viễn tưởng thường mô tả công nghệ bất tử là độc quyền của giới giàu có, trong khi đại đa số vẫn phải vật lộn trong nghèo đói.

David bác bỏ khả năng này bằng một lập luận đơn giản: "Các phát minh, một khi đã được tạo ra, thường bị sao chép. Nếu ai đó phát triển công nghệ bất tử, nó sẽ không còn vô giá nữa; nó sẽ trở nên vô giá trị."

Nhưng nếu chúng ta hạn chế phân phối một cách giả tạo thông qua bằng sáng chế và quy định thì sao? "Bằng sáng chế về cơ bản là sự phản ánh ý chí của số đông. Hãy tưởng tượng có một loại thuốc trường sinh bất lão. Làm thế nào để ngăn chặn việc sử dụng rộng rãi? Cuối cùng, đó là một công thức. Có lẽ bạn có thể giữ bí mật trong một tháng. Rồi một nhà khoa học trong phòng thí nghiệm tiết lộ công thức, và toàn thể nhân loại sẽ có nó."

Đây là đặc tính cơ bản của công nghệ tái tạo: chi phí cận biên bằng không. Một khi được phát minh và công thức được công bố, nó có thể được sao chép vô thời hạn.

"Một khi hiểu được điều này, viễn cảnh công nghệ bị độc quyền vĩnh viễn sẽ trở nên cực kỳ phi thực tế. Nhiều khả năng, bất kỳ phát minh đột phá nào như vậy sẽ nhanh chóng mang lại lợi ích cho toàn thể nhân loại, và sự lan tỏa của nó sẽ không thể ngăn cản."

Bằng sáng chế, quy định và kiểm soát—tất cả đều là những cấu trúc xã hội tạm thời, hoàn toàn dễ bị ảnh hưởng bởi quy luật tự nhiên của khả năng sao chép. Khao khát tự do của thông tin không chỉ là một khẩu hiệu; bản chất vật lý của nó cho thấy việc kiểm duyệt lâu dài là không khả thi.

Việc mô tả một thế giới phản địa đàng nơi giới tinh hoa tận hưởng sự bất tử trong khi quần chúng bị loại trừ là một sự tưởng tượng nảy sinh từ việc không hiểu được bản chất của công nghệ.

Chương sáu: Bộ luật là luật: Một cuộc cách mạng cơ bản về tự do và kiểm soát

Con đường đến phi tập trung

Tôi gợi ý với hai anh em rằng ngay cả khi chúng ta thừa nhận rằng sự giàu có là một xu hướng, sự kiểm soát là vô ích và giới tinh hoa không thể độc quyền thì sự phân quyền ở một số lĩnh vực dường như vẫn chưa thể đột phá - chẳng hạn như "trật tự thế giới lưỡng cực" trong chính trị quốc tế.

"Chẳng phải sự phân quyền đã diễn ra rồi sao?" Daniel phản bác. "Sự tồn tại của gần 200 quốc gia trên Trái Đất tự nó đã là một biểu hiện của sự phân tán quyền lực."

Thật vậy, số lượng các quốc gia độc lập đã tăng lên kể từ Thế chiến II. "Sự phi tập trung hóa đã tồn tại, nhưng vẫn chưa đủ," David thừa nhận. "Chúng ta vẫn chưa phát minh ra một cấu trúc xã hội nào có thể đưa sự phi tập trung hóa này tiến xa hơn nữa."

Những lời hứa của công ty thường không đáng tin cậy. Google từng hứa rằng các trang tìm kiếm của họ sẽ hoàn toàn không có quảng cáo, Telegram đảm bảo miễn phí vĩnh viễn, không quảng cáo và không mất phí đăng ký, và Facebook cũng tuyên bố rằng bảng tin của họ sẽ không có quảng cáo.

David giải thích: "Cách duy nhất để khiến những lời hứa như vậy trở nên đáng tin cậy là ghi chúng vào mã giao thức cơ bản".

Ví dụ, Ethereum gần đây đã nâng cấp cơ chế phí. Trước đây, thợ đào có thể thao túng phí giao dịch, tương tự như việc tăng giá cước taxi khi cung cầu khan hiếm. Giờ đây, giao thức tự động định giá phí theo một công thức được thiết lập sẵn. "Kết quả là, phí giao dịch đã giảm đáng kể", David nói.

Giao thức này không nói dối, cũng không thay đổi các quy tắc sau đó. "Tổng nguồn cung Bitcoin sẽ không bao giờ vượt quá giới hạn do giao thức đặt ra", Daniel nói thêm.

Nhưng điều này khác với nền dân chủ như thế nào? "Nền dân chủ không bao giờ phục vụ toàn thể; nó chỉ phục vụ đa số. Và bản thân đa số thì luôn biến động", Daniel đáp.

Trong một nền dân chủ, 51% phiếu bầu có thể đưa ra những quyết định gây tổn hại đến lợi ích của nhóm thiểu số 49%. Quản trị giao thức thì khác: nhóm thiểu số luôn có quyền "thoát" - tức là phân nhánh. "Trong cơ chế bằng chứng cổ phần, nhóm thiểu số 49% đó có thể rời đi cùng với tài sản và sức mạnh tính toán của họ để tạo ra một chuỗi mới - đó chính là phân nhánh."

Đây cũng là một tổn thất cho 51% còn lại, vì giá trị của mạng lưới bị giảm sút do sự chia tách. Do đó, các giao thức thành công thường đòi hỏi sự đồng thuận 90% hoặc thậm chí 99%, thay vì chỉ cần đa số đơn giản.

"Nhưng ở những quốc gia có biên giới vật lý, bạn không có lựa chọn đó", David chỉ ra. Daniel nói thêm, "Hầu hết các dự án trực tuyến thành công đều là sản phẩm của các bản mod hoặc bản fork. Dota 2 bắt nguồn từ một bản mod của Warcraft 3, Counter-Strike bắt nguồn từ Half-Life, Fortnite vay mượn từ PlayerUnknown's Battlegrounds, và bản mod sau ban đầu là bản mod cho chế độ battle royale của Arma."

Quyền thoát ra hoặc khả năng phân nhánh là đặc điểm cơ bản của một hệ sinh thái lành mạnh.

Thực hành phi tập trung: Cảnh sát Hoa Kỳ và Kiểm soát súng là một ví dụ

Việc mở rộng phi tập trung từ thế giới ảo sang thế giới thực đòi hỏi những động lực kinh tế sáng tạo: cơ chế token. "Để đảm bảo không chỉ phần mềm máy chủ là mã nguồn mở, mà cả phần cứng máy chủ cũng đạt được sự tham gia mở, sự đổi mới trong kinh tế token là rất quan trọng", David giải thích.

Nhưng chính xác thì một xã hội phi tập trung hoạt động như thế nào? Daniel đã lấy hệ thống cảnh sát Mỹ làm ví dụ để minh họa điều này.

Hoa Kỳ có trung bình khoảng ba nhân viên thực thi pháp luật trên 1.000 người. Làm thế nào để phân quyền được? Các ứng viên đăng ký thông qua nền tảng blockchain, tham gia kỳ thi tuyển dụng và quay video tự giới thiệu. Mỗi công dân bỏ phiếu để chọn ba nhân viên.

"Nhưng chỉ có ứng cử viên nào nhận được ít nhất 999 phiếu bầu ngoài anh mới được bầu. Họ được ủy quyền kiểu gì? Về cơ bản, anh đã trao cho người đó quyền mang và sử dụng vũ khí."

Lương của họ được trả đồng đều bằng thuế. Không có cấu trúc phân cấp truyền thống nào giữa họ. "Đây là hiện thân của nền dân chủ trực tiếp: Tôi đã chọn ba người này và trao cho họ hạn mức tín nhiệm của mình. Sau đó, họ tự thương lượng với nhau - thành lập một sở cảnh sát, bầu ra một lãnh đạo và sử dụng nhiều ứng dụng khác nhau để tối ưu hóa sự hợp tác và hiệu quả hoạt động."

"Hệ thống chính quyền hiện tại chắc chắn sẽ phản đối sự thay đổi như vậy. Nhưng vấn đề là tính chính danh của chính quyền hiện đại dựa trên nguyên tắc đa số quyết định", David nói thêm. Vấn đề cốt lõi là khi nào thì đa số sẽ quyết định rằng việc thiếu một chính quyền trung ương sẽ có lợi hơn cho họ.

Tuy nhiên, David chỉ ra một nghịch lý xã hội: "Hầu hết các cuộc thăm dò dư luận cho thấy hầu hết mọi người không thực sự đồng tình với cái gọi là quan điểm 'đa số' về hầu hết các vấn đề." Quan điểm đa số thường là những quan điểm rời rạc, chắp vá, thiếu mạch lạc. "Lựa chọn của đa số thường không phản ánh đúng nhu cầu của nhiều cá nhân."

Lấy ví dụ, tranh cãi về kiểm soát súng đạn ở Hoa Kỳ. Bề ngoài, xã hội dường như bị chia rẽ thành các phe phái đối lập, dường như không thể hòa giải. Tuy nhiên, khi xem xét kỹ hơn về phân bố địa lý, ta thấy cư dân thành thị có xu hướng kiểm soát súng đạn nhiều hơn do mật độ dân số dày đặc, nguy cơ gây hại đáng kể từ việc chỉ sở hữu một khẩu súng, và hiệu quả của sự hiện diện của cảnh sát trong việc ngăn chặn tội phạm.

Ở những vùng nông thôn như Texas, người dân càng coi trọng quyền mang vũ khí hơn. Lý do là nếu xảy ra nguy hiểm (chẳng hạn như bị động vật hoang dã tấn công), cảnh sát có thể phải mất hàng giờ mới đến nơi, và lúc đó có thể đã quá muộn.

Nói cách khác, cả hai bên đều có lý lẽ thực tế riêng. "Mật độ dân số phần lớn quyết định thái độ của mọi người đối với quyền sở hữu vũ khí", Daniel kết luận.

Một hệ thống phi tập trung được thiết kế tốt có thể đáp ứng được những khác biệt vùng miền như vậy. Mặt khác, một hệ thống quy tắc đa số đơn giản lại áp đặt một giải pháp "một kích cỡ phù hợp với tất cả".

Tầng dưới thì bất lực, tầng trên thì không muốn.

Hai anh em tin rằng quá trình chuyển đổi sang phân cấp sẽ là một quá trình từ dưới lên, được thực hiện dần dần thông qua việc giải quyết các vấn đề thực tế và các thử nghiệm xã hội. Họ đã phát hiện ra một lỗ hổng chính sách ở châu Âu: nhiều quốc gia cho phép người nộp thuế phân bổ 3% thuế thu nhập của họ cho các tổ chức phi lợi nhuận được chỉ định. Điều này đã dẫn đến sự xuất hiện của một số tổ chức "bán quốc gia".

Hội nghị "Quốc gia Mạng lưới", do Balaj Srinivasan chủ trì, đã khám phá các mô hình quản trị phi tập trung trong tương lai. "Bạn không thể tưởng tượng được sự nhiệt tình của những người tham dự. Hội trường chật kín hàng ngàn người, và cũng có rất nhiều người đang giao lưu bên ngoài", David mô tả quan sát của mình. Đại diện từ các chính phủ và tổ chức trên khắp thế giới cũng tham gia. Đây không còn là một ý tưởng xa lạ nữa.

Điều này làm tôi nhớ đến tiểu quốc Liberland mà tôi đã đến thăm mùa hè này. Đó là một vùng lãnh thổ tranh chấp nằm trên biên giới giữa Croatia và Serbia. Họ đã lợi dụng đường biên giới chưa được phân định giữa hai nước để chiếm đóng một khu vực rộng gần bằng vài sân bóng đá, nhưng mười năm sau, nó vẫn chưa được công nhận rộng rãi. Chiến lược của họ là hy vọng rằng sớm muộn gì họ cũng sẽ nhận được sự công nhận hoặc quy chế đặc biệt từ một quốc gia khác.

Tôi lấy Liberland làm ví dụ để minh họa cho sự khó khăn của con đường này, nhưng Daniel chỉ ra rằng có rất nhiều câu chuyện thành công: "Cộng đồng Bitcoin chưa bao giờ vận động hành lang với bất kỳ chính phủ nào. Chỉ đơn giản là hàng chục triệu người dùng đã tự nguyện áp dụng nó."

Bạn không thể xây dựng một hệ thống phi tập trung bằng cách cầu xin quyền lực tập trung. "Nhưng chúng tôi tin rằng việc biến điều đó thành hiện thực bằng cách cuối cùng phải dùng đến trưng cầu dân ý là một con đường khả thi", David phản bác.

Nhưng nếu kết quả trưng cầu dân ý có thể bị đảo ngược bởi một cuộc trưng cầu dân ý tiếp theo thì làm sao có thể đảm bảo được sự phân quyền?

"Bạn thông qua luật thông qua trưng cầu dân ý. Nếu bạn tuân thủ mọi thủ tục và đạt được quyền ra quyết định phi tập trung thông qua trưng cầu dân ý, về cơ bản bạn sẽ loại bỏ được khả năng ai đó có thể kéo bạn trở lại hệ thống cũ thông qua một cuộc trưng cầu dân ý khác trong tương lai", Daniel giải thích.

"Một khi bạn sửa đổi hiến pháp, bạn cũng sẽ thay đổi quy trình sửa đổi nó", David nói thêm. Liệu phe đối lập có dùng đến vũ lực không? Có thể. Nhưng những tiến bộ công nghệ sẽ khiến việc đàn áp bạo lực trở nên cực kỳ tốn kém: "Một cấu trúc xã hội mới sẽ được tạo ra mà mọi người thực sự yêu thích vì họ thực sự giàu có hơn dưới hệ thống mới. Khi đó, hệ thống sẽ không thoái trào vì bạn không còn có thể huy động đa số để lật đổ nó nữa - họ sẽ phản đối nó."

Điều này không đòi hỏi một cuộc cách mạng bạo lực. "Mọi người sẽ bỏ phiếu cho nó đơn giản vì thế giới mới tốt đẹp hơn. Nhưng điều đó còn tùy thuộc vào việc thế giới mới có thực sự giúp đại đa số người dân trở nên giàu có hơn hay không."

Bài học từ OpenAI và "Các công ty phúc lợi công cộng"

Anh em nhà Lieberman có mối quan hệ mật thiết với OpenAI. Khi công ty đang tìm cách thu hút đầu tư mà vẫn giữ vững các giá trị cốt lõi, anh em nhà Lieberman đã đề xuất một cấu trúc quản trị doanh nghiệp độc đáo.

Tóm lại, ý tưởng cốt lõi là khi huy động vốn để phát triển, nhà đầu tư không sở hữu toàn bộ công ty mà chỉ có quyền hưởng lợi nhuận từ doanh thu của công ty (chẳng hạn như doanh số bán dịch vụ đăng ký). Nhà đầu tư không sở hữu cổ phần trong công ty mẹ (công ty nắm giữ các tài sản giá trị nhất như mô hình AI cốt lõi và LLM), cũng như không thể kiểm soát các tài sản này.

Ngoài ra, còn có giới hạn về số tiền mà nhà đầu tư có thể hưởng lợi từ các thực thể thương mại (ví dụ: gấp 100 lần số tiền đầu tư vào Microsoft): bất kỳ số tiền nào vượt quá giới hạn này sẽ thuộc về công ty mẹ phi lợi nhuận của OpenAI.

Kế hoạch này nhằm mục đích cân bằng lợi nhuận của nhà đầu tư với cam kết phục vụ xã hội của công ty, đảm bảo rằng sự phát triển của mô hình cơ bản sẽ mang lại lợi ích cho nhiều nhóm lợi ích công cộng hơn.

"Ý tưởng này thật tuyệt vời và hiệu quả trong một thời gian. Họ đặt ra mức trần lợi nhuận cho nhà đầu tư, và chính mô hình này đã thu hút thành công một nhóm nhân tài đa dạng", David nhớ lại.

Trong giai đoạn phát triển mô hình, hai anh em đã tham gia thảo luận chuyên sâu với các nhà sáng lập Greg Brockman, Ilya Sutskøver và Sam Altman. Vào thời điểm đó, họ đã đặt ra một câu hỏi quan trọng: "Được rồi, các bạn giới hạn lợi nhuận của nhà đầu tư, với phần lợi nhuận vượt mức sẽ thuộc về tổ chức phi lợi nhuận. Vậy, ai quản lý tổ chức phi lợi nhuận này?"

"Theo quan điểm của tôi, cốt lõi của tranh cãi xoay quanh việc sa thải ngắn ngủi Sam Altman và sau đó được hội đồng quản trị phục chức xoay quanh việc ai sẽ nắm quyền kiểm soát tổ chức phi lợi nhuận này. Xung đột nảy sinh khi rõ ràng tổ chức phi lợi nhuận này sẽ trở thành một trong những tổ chức giàu có nhất thế giới", David phân tích.

Ban đầu, hai anh em đề xuất một giải pháp khác: "Lợi nhuận thặng dư không nên chảy ra ngoài mà nên được dùng để hạ giá sản phẩm, mang lại lợi ích cho công chúng." Tuy nhiên, cuối cùng OpenAI đã chọn một hướng đi khác. Vào ngày 28 tháng 10 năm 2025, với sự chấp thuận của chính quyền Hoa Kỳ, OpenAI đã hoàn tất quá trình chuyển đổi thành "công ty phúc lợi công cộng". Công ty đã làm những gì hai anh em cảnh báo: gỡ bỏ giới hạn lợi nhuận cho nhà đầu tư—một yếu tố then chốt trong cấu trúc ban đầu. OpenAI hiện áp dụng cơ cấu vốn và mô hình kinh doanh tiêu chuẩn: các cổ đông nắm giữ cổ phiếu và nhận lợi nhuận không giới hạn theo tỷ lệ.

Quỹ OpenAI (trước đây là một tổ chức phi lợi nhuận) chính thức kiểm soát thực thể thương mại mới, OpenAI Group PBC, nắm giữ 26% cổ phần, hiện có giá trị khoảng 130 tỷ đô la. Microsoft nắm giữ 27%, có giá trị khoảng 135 tỷ đô la. Quỹ đã cam kết đóng góp 25 tỷ đô la cho hoạt động từ thiện, nhưng chưa đưa ra thời gian biểu cụ thể.

Những vấn đề mà hai anh em nhà này cảnh báo đã trở thành hiện thực: cổ phần của quỹ là cố định, và vốn chủ sở hữu sẽ bị pha loãng qua các vòng gọi vốn tiếp theo. Sam Altman, với tư cách là CEO, thực chất kiểm soát công ty trị giá 500 tỷ đô la này với một cơ cấu kinh doanh tiêu chuẩn. Về mặt hình thức, quỹ chỉ định một hội đồng quản trị, nhưng trên thực tế - nếu hội đồng quản trị trung thành với Altman - thì quyền kiểm soát của quỹ đối với công ty mẹ chỉ mang tính hình thức.

Đây chính xác là kịch bản tương tự đã diễn ra trong quá trình sa thải Altman vào tháng 11 năm 2023: hội đồng quản trị đã cố gắng sa thải ông, nhưng các nhân viên cốt cán đã cùng nhau phản đối, và cuối cùng Altman đã trở lại với quyền lực thậm chí còn lớn hơn.

Chương Bảy: Trở thành người sáng tạo trong làn sóng AI

Người bản địa AI: Được thiên nhiên ban tặng hay sinh ra không đúng thời điểm?

Tại Hoa Kỳ, các quỹ hưu trí tập trung rất nhiều của cải xã hội. Cơ cấu dân số toàn cầu đang già đi: xu hướng giảm tỷ lệ sinh vẫn tiếp diễn, những tiến bộ y học đang kéo dài tuổi thọ, và tỷ lệ dân số nghỉ hưu tiếp tục tăng.

Trí tuệ nhân tạo đang thay thế các kỹ sư trẻ, tước đi cơ hội học hỏi thông qua kinh nghiệm thực tế của các thực tập sinh. Nhìn bề ngoài, khoảng cách thế hệ dường như đang ngày càng lớn: các kỹ sư cao cấp đã tích lũy kinh nghiệm, vốn liếng và tầm ảnh hưởng, khiến các kỹ sư trẻ ngày càng khó theo kịp.

David không đồng ý. "Liệu AI có tác động tiêu cực đến thế hệ này không? Thành thật mà nói, tôi không nghĩ vậy. Kinh nghiệm lịch sử chỉ ra kết luận ngược lại."

Phải thừa nhận rằng, các chuyên gia giàu kinh nghiệm ở độ tuổi 30 và 40, những người thành thạo sử dụng AI, sẽ được nâng cao đáng kể. Tuy nhiên, thế hệ lớn tuổi lại chậm thích nghi với AI hơn. Nhìn lại thời đại máy tính cá nhân phổ biến, giới trẻ đã có được lợi thế rất lớn nhờ sở thích tự nhiên với công nghệ mới.

"Cách đây không lâu, bạn sẽ thấy những người trẻ tuổi ngoài đôi mươi tạo ra những công ty tỷ đô... Giờ đây, nhờ AI, những người trẻ vừa tốt nghiệp MIT đã thành lập công ty tăng trưởng nhanh nhất về mặt doanh thu—Cursor (một trợ lý mã AI)", ông lấy ví dụ. Daniel bổ sung thêm một trường hợp khác: "Công cụ cộng tác nhóm Lovable cũng được phát triển bởi một nhóm người trẻ ngoài hai mươi, vừa mới tốt nghiệp đại học."

Tại sao các chuyên gia giàu kinh nghiệm với bằng đại học lại không tạo ra Cursor? "Họ đã cố gắng, nhưng thường không thành công", David trả lời. Giới trẻ có quan điểm khác. Họ tương tác với AI thường xuyên nhất và hiểu rõ hơn cách khai thác giá trị từ nó.

Thế hệ này đã chấp nhận thực tế nhanh hơn rằng "không nên tin vào video" và "ảnh chụp không phải để làm tài liệu mà là phương tiện truyền thông".

Trẻ em từ 10 đến 13 tuổi ngày nay thậm chí còn tạo ra những meme trên mạng như "brainrot" để châm biếm mọi hình thức truyền thông truyền thống, từ tin tức đến những bộ phim được dàn dựng công phu. Đối với chúng, đây chỉ là những "món ăn vặt thông tin" không cần phải chú ý nhiều, và việc tiêu thụ chúng cũng chẳng thay đổi cuộc sống của chúng. "Đây là cách chúng tiếp thu và hiểu được trạng thái bình thường mới của thế giới", Daniel giải thích.

"Bạn biết đấy, chỉ một trăm năm trước, tuổi thọ trung bình chỉ dưới 35 tuổi", Daniel cười khúc khích khi nghe về những thay đổi chóng mặt của thời đại. Cuộc cách mạng công nghệ đang định hình lại mọi thứ: khả năng tiếp cận thông tin, lối sống, quan niệm về sức khỏe và cách làm việc.

"Tôi cực kỳ miễn cưỡng khi đổ lỗi cho thế hệ trẻ. Tôi tin chắc rằng họ hiểu AI hơn chúng ta," David nói. "Họ là những người bản địa của AI, bản địa của kỹ thuật số di động, và bản địa của tương tác 3D. Nhìn họ vừa xây dựng vừa bắn cùng lúc trong Fortnite, tôi thực sự không thể hiểu nổi họ làm điều đó như thế nào. Tôi vô cùng kính trọng thế hệ này."

Các nhà nghiên cứu cao cấp xây dựng các mô hình nền tảng, nhưng họ có thể không biết cách tạo ra các sản phẩm cuối cùng thành công dựa trên các mô hình này.

"Giống như những người đầu tiên viết giao thức cho Internet, họ có thể chưa hình dung ra những ứng dụng nào nên được xây dựng dựa trên nó. Mạng xã hội AI của chúng ta đang ở đâu? Chúng đang ở đâu?" Daniel hỏi.

Bill Peebles, mới ngoài đôi mươi, là một trong những người đóng góp quan trọng cho mô hình tạo video Sora: một nhà phát triển cực kỳ trẻ tuổi, người đã tiên phong trong một số cải tiến AI thực sự đầu tiên trong lĩnh vực truyền thông xã hội. "Nhưng chẳng phải bây giờ đã có hàng tá mạng xã hội AI như thế này rồi sao? Và tất cả các thế hệ trước đều hoàn toàn mù tịt về điều đó", David nói thêm.

Tuy nhiên, David thừa nhận, "Tôi đặt nhiều kỳ vọng vào thế hệ này, nhưng họ phải đối mặt với những thách thức to lớn vì toàn bộ cấu trúc xã hội không được thiết kế dành cho họ."

"Điều nghiêm trọng hơn nữa là thế hệ trẻ ngày càng ít có khả năng tác động đến xã hội... nhưng kiến thức và sự hiểu biết của họ thực sự vượt xa thế hệ đi trước. Cảm giác lạc lõng này có thể gây ra bất công nghiêm trọng", Daniel nói thêm.

Người trẻ hiểu biết nhiều hơn về AI, hiểu sâu sắc hơn về nó và có tầm nhìn xa hơn vì họ sẽ sống trong đó. Tuy nhiên, họ lại ít được tiếp cận với các nguồn lực xã hội hơn.

Lý thuyết "Internet chết" và các biện pháp đối phó

Sora là một ví dụ điển hình về sản phẩm AI gốc. Tuy nhiên, tất cả các nền tảng nội dung đều đã tràn ngập video do AI tạo ra không có hình mờ. Người dùng càng lớn tuổi thì càng khó phân biệt video thật và video giả.

Khiếu nại tràn lan: thư rác ở khắp mọi nơi và "Tôi không muốn sống trong một 'mạng internet chết' (ý chỉ mạng lưới mà nội dung chủ yếu do AI tạo ra và thiếu sự tương tác thực sự của con người)." Một mô hình mới đang xuất hiện: người dùng nhìn thấy văn bản có bố cục hoặc giọng điệu cụ thể và cho rằng nó đến từ AI, chỉ trích tác giả vì không tôn trọng thời gian của người đọc.

David tin rằng thế hệ trẻ sẽ nhanh chóng tìm ra giải pháp: "Những hành vi thích nghi sẽ xuất hiện; họ sẽ học cách phân biệt giữa nội dung thực và nội dung được tạo ra. Họ sẽ là những người đổi mới, phát triển các công cụ và sản phẩm để giải quyết vấn đề này."

Hoặc có lẽ chúng ta không cần phải "giải quyết" vấn đề này chút nào? Một số phim được quay bằng phim nhựa, một số bằng kỹ thuật số—điều đó có tạo ra sự khác biệt gì cho khán giả?

Hãy lấy Snapchat làm ví dụ. Mạng xã hội này mặc định cung cấp nội dung ngắn gọn, chân thực và không tô vẽ. Nhưng thế hệ millennials có lẽ không phải là người phát minh ra Snapchat. Họ lớn lên trong thời đại máy ảnh phim, nơi mỗi bức ảnh đều tượng trưng cho việc ghi lại những khoảnh khắc quý giá.

Thế hệ tiếp theo coi nhiếp ảnh là một công cụ giao tiếp thuần túy.

"Chúng tôi đang theo dõi sát sao những người trẻ tuổi ở độ tuổi 20 để xem họ đang tạo ra những dự án gì", David nói. Giới trẻ rất háo hức tích hợp AI vào công việc sáng tạo của mình. Họ đã tiếp cận lập trình AI nhanh hơn rất nhiều.

Chúng ta đã trải nghiệm "tin nhắn một lần". Tương lai sẽ chứng kiến "ứng dụng một lần".

Ban đầu, mã nguồn do AI viết có chất lượng kém. Giờ đây, các kỹ sư hàng đầu của OpenAI và xAI đang hợp tác với AI để viết mã. Nhưng đây không chỉ đơn thuần là "viết mã cảm xúc": "Bạn không thể chỉ nói 'Hãy tạo cho tôi một ứng dụng'. Thực tế, bạn cần phải viết các thông số kỹ thuật cực kỳ chi tiết cho từng bước", Daniel giải thích.

Đây không phải là "kỹ thuật gợi ý" mà là "kỹ thuật ngữ cảnh" - xử lý sâu ngữ cảnh nhiệm vụ, thu thập và cấu trúc tất cả thông tin cần thiết để cho phép AI hoạt động hiệu quả.

Lời khuyên cho thế hệ trẻ: Hãy sáng tạo bằng hành động

Nếu một học kỳ đại học ngắn hơn khoảng thời gian giữa những thay đổi chấn động thế giới, thì người ta nên học như thế nào? Nếu các công ty thay thế thực tập sinh và nhà nghiên cứu trẻ bằng mạng nơ-ron, thì người ta nên tích lũy kinh nghiệm ở đâu?

"Bạn có thể tạo ra chúng. Ai cũng mong đợi một kỳ lân đơn độc xuất hiện", David đáp. Kỳ lân là một công ty khởi nghiệp được định giá một tỷ đô la, và chưa từng có tiền lệ một cá nhân nào đạt được kỳ tích này. Nhưng Sean Kaplan, nhà sáng lập nền tảng thị trường dự đoán Polymarket, đang tiến rất gần đến mục tiêu đó, trở thành tỷ phú tự thân trẻ nhất thế giới ở tuổi 27.

"Chỉ còn là vấn đề thời gian trước khi những câu chuyện thành công như thế này xuất hiện. Trong giai đoạn đầu khởi nghiệp, chu kỳ phát triển sản phẩm mất tới bốn năm. Nhưng với sự phát triển của Web, internet di động và AI, tốc độ đã tăng lên đáng kể; giờ đây, một sản phẩm khả thi tối thiểu (MVP) có thể được tạo ra chỉ trong vài ngày."

Hiện nay, tốc độ tải ứng dụng lên cửa hàng ứng dụng phụ thuộc nhiều vào quy trình đánh giá của cửa hàng ứng dụng hơn là vào chính quy trình phát triển.

"Lời khuyên cốt lõi của chúng tôi là: bạn sẽ học được nhiều hơn bằng cách tự tạo ra các dự án của riêng mình", David nhấn mạnh. AI đã giảm đáng kể rào cản vốn cho tinh thần khởi nghiệp, cho phép các doanh nghiệp nhỏ phát triển.

Nói cách khác, đối với hầu hết mọi người, cách duy nhất để chứng minh khả năng và tích lũy kinh nghiệm trong tương lai có thể là tự tạo ra các dự án của riêng mình.

"Nghe có vẻ giống như một lời đe dọa..." Daniel cười.

Nhưng David rất nghiêm túc: "Tốt nhất là bạn nên tự tạo ra các dự án của riêng mình. Đó chắc chắn là con đường dẫn đến sự phát triển nhanh hơn. Ngay cả những dự án thất bại cũng dạy cho bạn nhiều điều hơn những người vẫn giữ nguyên vị trí hiện tại."

Người trẻ không bị gánh nặng lịch sử hay những cam kết đã được thiết lập ngăn cản họ thử những "đường cong" mới. Họ có thể chấp nhận rủi ro và khám phá những vùng đất mới.

"Lựa chọn dễ dàng nhất hiện nay là thành lập một công ty tư vấn nhỏ để giúp khách hàng doanh nghiệp ứng dụng AI. Bạn còn trẻ và hiểu biết về AI hơn hầu hết các chủ doanh nghiệp khác", David khuyên.

Cũng giống như một thập kỷ trước, một thế hệ doanh nhân đã dạy các doanh nghiệp cách sử dụng phương tiện truyền thông xã hội, hai mươi lăm năm trước, nhiệm vụ của anh em nhà Lieberman là kết nối các doanh nghiệp với Internet.

"Chúng ta đã bước vào kỷ nguyên mà việc mở loại hình kinh doanh này là chưa từng có. Hệ thống cho phép bạn làm như vậy. Giờ đây, điều cần thiết là phải hành động."